11/5/2023

Πώς πρέπει να πολεμά κάποιος αντίθετα στα ξαφνικά κινήματα των παθών

Αν ακόμη δεν είσαι συνηθισμένος, αγαπητέ, να πολεμάς αντίθετα στα ξαφνικά χτυπήματα και επιθέσεις των προσβολών, ή άλλων κάποιων αντίθετων που σου τυχαίνουν, σε συμβουλεύω να κάνεις το εξής: Δηλαδή, συνήθιζε πάντα να ερευνάς από πριν, καθισμένος στο σπίτι σου, ότι θα σου συμβούν πολλές προσβολές, ατιμίες, πολλές φορές δε και πληγές και άλλα πολλά αντίθετα· και με αυτόν τον τρόπο να είσαι προετοιμασμένος, ώστε να μην ταραχθείς, αλλά να τα υπομείνεις με ευχαριστία χωρίς ταραχή. Την προετοιμασία αυτή πρέπει μάλιστα να κάνεις όταν είσαι έτοιμος να βγεις έξω από το σπίτι σου και να πας σε κάποιον άλλον τόπο και μάλιστα όταν θα συνομιλήσεις με πρόσωπα που θυμώνουν εύκολα. Γιατί, μία τέτοια προετοιμασία και προγύμναση, πιστεύει ότι είναι ευκαταφρόνητα και τα πιο φοβερά και ξαφνικά περιστατικά και το πάθος του θυμού, δεν αφήνει να ταραχθεί· «ετοιμάσθηκα και δεν ταράχθηκα» (Ψαλμ. 118,60).[1]

Κοντά δε στην προμελέτη και την προετοιμασία αυτή, χρησιμοποίησε και αυτόν τον τρόπο. Όταν, σε κάποια περίπτωση, αρχίσει κάποιος ξαφνικά και χωρίς να το περιμένεις, ή να σε χτυπά, ή να σε βρίζει και να σου προξενεί άλλη ατιμία, στάσου για λίγο· και αφού συμμαζέψεις τους λογισμούς σου μέσα στην καρδιά σου, βάλε όλη την προσοχή και επιφυλακή στο νου σου, στο να προσέξει καλά και να μη ταραχθεί καθόλου από το πάθος του θυμού η καρδιά σου· εάν όμως προλάβει να ταραχθεί, να μην αφήσεις να βγει έξω το πάθος και να σε παρακινήσει στο να βρίσεις και συ και να εκδικηθείς· «μέσα μου, λέγει, συνταράσσεται η καρδιά μου» (Ψαλμ. 14).[2]

Στη συνέχεια βίασε τον εαυτό σου να σηκώσεις το νου σου στο Θεό, σκέψου την άπειρη αγάπη που σου έχει, για την οποία σου έστειλε τον ανέλπιστο αυτό πειρασμό και τη δοκιμασία, για να σε καθαρίσει περισσότερο και να σε ενώσει μαζί του καλύτερα. Αυτά, λέω, σκεπτόμενος γύρισε στον εαυτό σου και ελέγχοντάς τον, πες μέσα σου· «Ε, άθλιε και ταλαίπωρε! και γιατί δεν θέλεις εσύ να αγκαλιάσεις αυτόν τον σταυρό και την δοκιμασία που σου έστειλε, όχι κάποιος άλλος, αλλά αυτός ο ίδιος σου ο Πατέρας ο ουράνιος; μετά γύρισε στο σταυρό και αγκάλιασέ τον νοερά με την πιο μεγάλη χαρά, που μπορείς, λέγοντας, ω σταυρέ, που ιδρύθηκες από την πρόνοια του Θεού, πριν να γίνω εγώ! ω σταυρέ, που γλυκάθηκες από την γλυκειά αγάπη του εσταυρωμένου, κάρφωσε και προσήλωσέ με σε σένα για να μπορέσω ολοκληρωτικά να ενωθώ με εκείνο, που με λύτρωσε, πεθαίνοντας πάνω σε σένα». Εάν όμως και το πάθος του θυμού προλάβει και κινηθεί μέσα σου και δεν σε αφήσει στη αρχή να υψώσεις το νου σου στο Θεό όμως, πάλι μελέτησε να τον υψώσεις το γρηγορότερο, σαν να μην έχεις ταραχθεί καθόλου· γιατί θα βοηθηθείς.

Η καλύτερη όμως και πιο αποτελεσματική θεραπεία τους να μη κινούνται ξαφνικά τα πάθη, είναι, το να απομακρυνθούν οι αιτίες από τις οποίες προέρχεται αυτή η κίνησις. Αυτές γενικά είναι δυο· η αγάπη και το μίσος. Οπότε, εάν εσύ αγαπητέ, έφθασες να έχεις εμπαθή αγάπη σε κανένα πρόσωπο, ή σε άλλο κανένα μικρό πράγμα, ή μεγάλο και αμέσως μόλις ιδείς να σου το αρπάξουν ή το πειράξουν, ταράζεσαι ξαφνικά και σκανδαλίζεται από την συμπάθεια η καρδιά σου, πρέπει να πολεμάς, να βγάλεις από την καρδιά σου την κακή εκείνη αγάπη που έχεις σε αυτό, γιατί, όσο αυτή είναι μεγαλύτερη ή μικρότερη, τόσο μεγαλύτερη ή μικρότερη είναι και η ξαφνική κίνησις του πάθους.

Εάν όμως αντίθετα και έχεις μίσος σε κάποιον, ή σε άλλο κανένα πράγμα και από αυτό ταράζεσαι ξαφνικά και αηδιάζεις, όταν το βλέπεις ή ακούς κάποια θαυμαστή του ενέργεια, πρέπει να πιέζεις τη θέλησή σου, μέχρι να το αγαπήσεις· όχι μόνο γιατί είναι και αυτό πλάσμα του Θεού, σαν και εσένα φτιαγμένο κατ’ εικόνα αυτού και ομοιότητα από το ύψιστο χέρι του Θεού· όχι μόνον γιατί και αυτός σαν εσένα είναι αναγεννημένος με αυτό το πολύτιμο αίμα του Χριστού, όχι μόνο γιατί είναι αδελφός σου και μέλος σου και δεν πρέπει να τον μισείς, ούτε με αυτήν την ίδια την σκέψη σου και τον λογισμό σου, όπως γράφτηκε «μην κρατάς κακία στην καρδιά σου για τον αδελφό σου» (Λευιτ. 19,17).[3] Αλλά, και γιατί, αν είναι το πρόσωπο εκείνο κακό και άξιο μίσους, όμως, όταν εσύ το αγαπάς, μοιάζεις με τον Θεό ο οποίος αγαπά όλα του τα δημιουργήματα και κανένα ποτέ δεν σιχαίνεται, καθώς λέει ο Σολομώντας: «Όλα είναι δικά σου και γι’ αυτό τα φροντίζεις Κύριε, εσύ που αγαπάς την ζωή» (Σοφ. Σολομ. 11,). Και μάλιστα, διότι ο Θεός παραβλέποντας τις κακίες των ανθρώπων «τον ήλιον αυτού ανατέλλει επί πονηρούς και αγαθούς και βρέχει επί δικαίους και αδίκους» (Ματθ. 5,45).

Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, Ο Αόρατος Πόλεμος, Έκδοση Συνοδείας Σπυρίδωνος Ιερομονάχου, Νέα Σκήτη, Άγιον Όρος, 2015

[1] Πολύ σοφά και αληθινά αυτό εδώ μαθαίνουμε, ότι, η προμελέτη και προετοιμασία είναι το μεγαλύτερο όπλο και το πιο δραστικό προστατευτικό στα ξαφνικά κινήματα των παθών, γιατί όπως ο σίφουνας και αυτά που καλούνται μπουρίνια, όταν πέσουν ξαφνικά στη θάλασσα, αναποδογυρίζουν τα πλοία, και κάνουν αυτούς τους πολύ έμπειρους ναύτες, να τα χάνουν για το ανέλπιστο, κατά αυτό τον τρόπο και τα ξαφνικά αυτά συναντήματα και οι κινήσεις των παθών, κάνουν να χάνουν τη διάκριση και αυτοί οι τέλειοι στην αρετή.

[2] Δηλαδή δεν βγήκε προς τα έξω το πάθος και η ταραχή του θυμού· αλλά, όπως το κύμα της θάλασσας το άγριο, δεν βγαίνει έξω από τα όρια της θάλασσας, αλλά κατατσακιζόμενο μέσα στους παραθαλάσσιους αιγιαλούς γίνεται ήρεμο, κατά αυτό τον τρόπο και ο θυμός· έτσι ερμηνεύει το γνωμικό αυτό ο Μέγας Βασίλειος (Λόγος κατά οργιζομένων).

[3] Και ο αγαπημένος Ιωάννης λέγει· «Όποιος μισεί τον αδελφό του είναι ανθρωποκτόνος» (α´ 3,15)· και πάλιν «Όποιος δεν αγαπά τον αδελφό του, παραμένει στον θάνατο» (αυτόθ. 14).