21/9/2023
«Κύριε Ιησού…»
Δεν είναι φυσικά ο μόνος τρόπος.
Δεν μπορεί να υπάρξει αυθεντική σχέση μεταξύ προσώπων χωρίς αμοιβαία ελευθερία και αυθορμητισμό, και τούτο ισχύει ιδιαίτερα στην εσωτερική προσευχή.
Δεν υπάρχουν σταθεροί και απαράβατοι κανόνες, που επιβάλλονται απαραίτητα σ’ όσους αποζητούν την προσευχή˙ όπως δεν υπάρχει κάποια τεχνική μέθοδος, φυσική ή πνευματική, που ν’ αναγκάσει το Θεό να εκδηλώσει την παρουσία Του. Η Χάρη Του προσφέρεται πάντα σαν δωρεά και δεν μπορεί να κερδηθεί αυτόματα με οποιαδήποτε μέθοδο ή τακτική. Η συνάντηση μεταξύ Θεού και ανθρώπου στο βασίλειο της καρδιάς χαρακτηρίζεται επομένως από μια ανεξάντλητη ποικιλία μορφών. Υπάρχουν πνευματικοί δάσκαλοι στην Ορθόδοξη Εκκλησία που λένε λίγα ή τίποτα για την Προσευχή του Ιησού.[1] “Όμως, μολονότι δεν διεκδικεί το αποκλειστικό «μονοπώλιο» στο χώρο της προσευχής, η προσευχή του Ιησού έχει γίνει για αναρίθμητους Ορθόδοξους Χριστιανούς μέσα στους αιώνες, το σταθερό μονοπάτι, η βασιλική οδός. Όχι μόνο για τους Χριστιανούς της Ανατολής[2]: στη συνάντηση μεταξύ της Ορθοδοξίας και της Δύσης, που συντελέστηκε τα τελευταία εξήντα χρόνια, πιθανόν κανένα άλλο στοιχείο της Ορθόδοξης κληρονομιάς δεν προκάλεσε τόσο έντονο ενδιαφέρον όσο η Νοερά Προσευχή, και κανένα άλλο βιβλίο δεν έχει κινήσει μεγαλύτερο ενδιαφέρον όσο οι «Περιπέτειες ενός Προσκυνητή». Αυτό το αινιγματικό βιβλίο, σχεδόν άγνωστο στην προεπαναστατική Ρωσία, είχε μία καταπληκτική επιτυχία στο μη Ορθόδοξο κόσμο, και από τα 1920 εμφανίστηκε σε μια μεγάλη ποικιλία μεταφράσεων[3].
Και ρωτάμε: πού, τέλος πάντων, βρίσκεται το ξεχωριστό ενδιαφέρον και η αποτελεσματικότητα της Προσευχής του Ιησού; Ίσως να βρίσκεται πάνω απ’ όλα σε τέσσερα σημεία: πρώτο, στην απλότητα και ελαστικότητά της˙ δεύτερο, στην πληρότητά της˙ τρίτο, στη δύναμη του Ονόματος˙ και τέταρτο, στην πνευματική άσκηση της επίμονης επανάληψης. Ας εξετάσουμε το καθένα με τη σειρά.
Επίσκοπος Κάλλιστος Ware, Η δύναμη του ονόματος, Η προσευχή του Ιησού στην ορθόδοξη πνευματικότητα, εκδ. Ακρίτας, Αθήνα, 1989.
[1] Για παράδειγμα, η προσευχή του Ιησού δεν αναφέρεται πουθενά στα αυθεντικά κείμενα του Αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου ή στην απέραντη πνευματική ανθολογία του Ευεργετινού (και οι δύο του ενδέκατου αιώνα).
[2] Υπήρξε μια ένθερμη αφοσίωση στο Ιερό Όνομα του Ιησού στη μεσαιωνική Δύση και όχι λιγότερο στην Αγγλία. Ενώ γίνονται φανερές εδώ ορισμένες διαφορές, από τη βυζαντινή παράδοση της Νοεράς Προσευχής, υπάρχουν ωστόσο και προφανείς ομοιότητες. Τούτη η εργασία δεν επιδιώκει να εξετάσει το δυτικό τρόπο της Επίκλησης του Ονόματος˙ αυτό θα πρέπει να αποτελέσει το θέμα κάποιας μελλοντικής μελέτης. Για μια περιληπτική εξέταση του θέματος, βλ. John A. Goodall, «The Invocation of the Name of Jesus in the English XIVth Century spiritual Writers», CHRYSOSTOM, τομ. ΙΙΙ, αριθ. 2 (1972) σσ. 113.117.
[3] Έχει ακόμα μεταφραστεί πρόσφατα σε μια από τις γνωστότερες γλώσσες της Ινδικής χερσονήσου, στη γλώσσα Μαχράτι. Την εισαγωγή σ’ αυτή τη μετάφραση έχει γράψει ένας Ινδός καθηγητής πανεπιστημίου, ειδικός στην πνευματικότητα του Ονόματος: Βλ. E.R. Hambye, SJ, στην Eastern Churches Review V (1973), σ. 77.