5/6/2018
Περὶ τοῦ Πάτερ ἡμῶν ὡς πρωτοτύπου προσευχῆς
115. Ἀνάλυσον τὴν Κυριακὴν προσευχήν.
Ἡ Κυριακὴ προσευχὴ συγκροτεῖται ἐκ μιᾶς προσφωνήσεως, ἓξ αἰτημάτων καὶ μιᾶς τελικῆς δοξολογίας. Καὶ ἡ μὲν προσφώνησις εἶναι τὸ «Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς»˙ ἡ δὲ δοξολογία τὸ «ὅτι σοῦ ἐστιν ἡ βασιλεία καὶ ἡ δύναμις καὶ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας»˙ τὰ δὲ ἐν τῷ μεταξὺ ἀποτελοῦσι τὰ ἑξ αἰτήματα, τῶν ὁποίων τὰ μὲν τρία πρῶτα ἀφορῶσι τὸν Θεόν, τὰ δὲ ἄλλα τρία ἡμᾶς, κατὰ τοιοῦτον ὅμως τρόπον, ὥστε ἓν μὲν καὶ μόνον αἴτημα ἀφιεροῦται εἰς τὰς σωματικάς μας ἀνάγκας, συγκεφαλαιουμένας γενικῶς καὶ ἀορίστως ὑπὸ τὸν «ἐπιούσιον ἄρτον», δύο δὲ νὰ ἀφιεροῦνται εἰς τὴν ἄφεσιν τῶν ἁμαρτιῶν μας καὶ τὴν ἀπαλλαγήν μας ἀπὸ τοῦ πονηροῦ, ἤτοι εἰς τὰς ἀνάγκας μας τὰς πνευματικάς. Ἡ ὅλη βραχεῖα, ἀλλὰ γονιμώτατη προσευχή, κατακλείει μὲ τὸ ἑβραϊκὸν εὐκτικὸν ἐπιφώνημα ἀμήν, τὸ ὁποῖον σημαίνει «γένοιτο καὶ εἴθε!» καὶ δηλοῖ τὸν πόθον τοῦ προσυεχομένου νὰ δεχθῇ ὁ Θεὸς τὴν ταπεινὴν δέησίν του.
116. Ἑρμήνευσόν μοι ἤδη τὴν Κυριακὴν προσευχήν, πλατύνων τὸ φραστικόν της κατὰ τὴν ἀντίληψίν σου.
Πάτερ, δημιουργὲ καὶ προνοητά, ὁ παρασχὼν εἰς ἡμᾶς καὶ τὴν φυσικὴν καὶ τὴν ἠθικὴν ζωήν, ὁ συντηρῶν ἀεννάως καὶ τὸ σῶμα καὶ τὸ πνεῦμα μας! Πάτερ ἡμῶν, ἐξ οὗ κοινῇ καταγόμεθα πάντες οἱ κατ᾿ εἰκόνα σου πεπλασμένοι καὶ δεσμοὶ λοιπὸν ἀδελφοσύνης μᾶς συνδέουν! Πάτερ ἡμῶν, ὁ πληρῶν μὲν διὰ τῆς πανταχοῦ παρουσίας σου τὰ πάντα, ἀλλ᾿ ἐν τοῖς οὐρανοῖς κυρίως ἐντεθρονισμένος, ὧν τὸ ἀπέραντον διάστημα εἶναι κάτοπτρον τοῦ ἀπείρου σου μεγαλείου, τὰ μυστηριώδη βάθη κάτοπτρον τῆς ἀνεξερευνήτου σου οὐσίας, ἡ δὲ ἐπὶ πάσαν τὴν γῆν έφαπλουμένη ἔκτασις κάτοπτρον τῆς στοργῆς σου τῆς ἐναγκαλιζομένης πάντας ἀνεξαιρέτως τοὺς λαούς! Ἁγιασθήτω τὸ ὄνομά σου ὅπερ αὐτὸ μὲν καθ᾿ ἑαυτὸ ἅγιον καὶ πανάγιον εἶναι, ἀλλ᾿ ὑπὸ τοῦ ἁμαρτωλοῦ κόσμου ἀγνοεῖται καὶ δὲν τυγχάνει τῆς πρεπούσης τιμῆς ἐπὶ ἁγιασμῷ τῶν τιμώντων αὐτό. Καὶ ἀφοῦ ἁγιασθῆ τὸ ὄνομά σου καὶ γνωρισθῆ ἡ ὕπαρξίς σου, καὶ οἰκειοποιηθῆ ὁ νοῦς μας τὰς διὰ τῶν προφητῶν καὶ ἀποστόλων δοθείσας ἀπὸ σοῦ ἀποκαλύψεις, ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου διὰ νὰ μᾶς ἀπαλλάξῃ ἀπὸ τὸν ζυγὸν τοῦ διαβόλου καὶ νὰ μᾶς κάμῃ ἐλευθέρους ὑπηκόους τοῦ Χριστοῦ σου. Ἐλθούσης δὲ ἐφ᾿ ἡμᾶς τῆς βασιλείας σου καὶ αἰχμαλωτισάσης διὰ τῆς πανσωστικῆς χάριτός σου τὰς ψυχάς μας, γεννηθήτω τὸ θέλημά σου ὡς ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ τῆς γῆς, διὰ νὰ θέλωμεν ὅ,τι σὺ θέλεις καὶ οὕτως ἀγογγύστως τὰς διαταγάς σου ἐκτελῶμεν καθῶς τὰς ἐκτελούσιν οἱ ἁγιοι ἄγγελοι. Τὸν ἀναγκαῖον διὰ τὴν σωματικήν μας ὕπαρξιν καὶ συντήρησιν ἄρτον, ὑφ᾿ ὃν περιληπτικῶς ἐννοοῦνται πάντα τὰ διὰ τὸ σαρκίον μας χρειώδη, δὸς ἡμῖς σήμερον˙ διότι τίς ἡ ἀνάγκη ὑπερπερισσευόντων διὰ τὴν αὔριον ἐφοδίων, ἀφοῦ δὲν γνωρίζομεν ἂν θὰ ζῶμεν αὔριον; Καὶ ἄφες ἡμῖν τὰ ὀφειλήματα ἡμῶν, συγχωρῶν εἰς ἡμᾶς τὰς κατὰ τοῦ θελήματός σου μεγάλας ἁμαρτίας μας, καθ᾿ ὃν τρόπον καὶ ἡμεῖς ἐπιεικῶς συγχροῦμεν τὰ πρὸς ἡμᾶς μικρὰ πταίσματα τῶν συνδούλων μας. Καὶ μὴ εἰσενέγκῃς ἡμᾶς εἰς πειρασμόν˙ μὴ ἐπιτρέψῃς νὰ πειρασθῶμεν ὑπὲρ τὰς δυνάμεις διὰ συμφορῶν καὶ θλίψεων καὶ σκανδάλων δυσβαστάκτων˙ μὴ μᾶς ἀφήσῃς ἐν τῇ πάλῃ μας μέχρι τέλους ἀβοηθήτους. Ἀλλὰ ρῦσαι ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ πονηροῦ ἄρχοντος τοῦ σκότους, ὅστις ὁ πρωταίτιος καὶ τῶν ὑλικῶν καὶ τῶν ἠθικῶν κακῶν εἶναι. Ἐκτέλει, ὦ Πάτερ, τὰς ταπεινὰς αἰτήσεις μας, διότι εἰς σὲ ἀνήκει ἡ βασιλεία τῶν πάντων, σὺ κατέχεις τὴν ὑπερτάτην δύναμιν, σοῦ ἡ δόξα θὰ μένῃ σελαγίζουσα εἰς τοὺς αἰῶνας, ἐνῷ ἐλεεινὸς θὰ παρέλθῃ ὁ στιγμιαῖος θρίαμβος τοῦ κακοῦ. Ἐκτέλει τας, λέγω, διότι κατὰ τῆς ἰσχύος σου ουδὲν νὰ ἀντιστῇ δύναται. Γένοιτο!
117. Ποῖα διδάγματα ὡς πρὸς τὸν τρόπον τοῦ προσεύχεσθαι ἐξάγεις ἐκ τῆς Κυριακῆς προσευχῆς;
Ἡ Κυριακὴ προσευχὴ ἄρχεται διὰ τοῦ «Πάτερ» ὡς συνδιάλεξις τέκνου πρὸς γονέα˙ ἡ υἱικὴ λοιπὸν ἀφοσίωσις ἔστω τὸ α΄ τῶν προσευχῶν μας χαρακτηριστικὸν. Ἡ Κυριακὴ προσευχὴ δὲν ζητεῖ , ὅ,τι ζητεῖ ὑπὲρ μόνου ἑνικῶς τοῦ προσευχομένου, ἀλλ᾿ ὑπὲρ τῆς ὁλομελείας τῶν ἀδελφῶν πληθυντικῶς πρὸς Θεὸν ἀποτείνεται, λέγουσα «τὸν ἄρτον ἡμῶν δὸς ἡμῖν» καὶ «ἄφες ἡμῖν τὰ ὀφειλήματα ἡμῶν» καὶ «μὴ εἰσενέγκῃς ἡμᾶς εἰς πειρασμόν»˙ ἡ ὑπὲρ τῶν ἀδελφῶν λοιπὸν μέριμνα ἔστω τὸ β΄ τῶν προσευχῶν μας χαρακτηριστικόν. Ἡ Κυριακὴ προσευχὴ τὰ τοῦ Θεοῦ κυρίως ζητεῖ, ἐλάχιστα θίγουσα τὰ περὶ τοῦ ἐπιουσίου, ὃν καὶ ἔμπροσθεν καὶ ὄπισθεν συγκλείει διὰ πνευματικῶν αἰτημάτων˙ ἡ προτίμησις λοιπὸν τῶν πνευματικῶν ὑπὲρ τὰ σαρκικὰ ἔστω το γ΄ τῶν προσευχῶν μας χαρακτηριστικόν. Ἡ Κυριακὴ προσευχὴ ὅρον ἀπαράβατον τῆς παρὰ Θεοῦ συγχωρήσεως τῶν ὁφειλημάτων μας θέτει τὴν παρ᾿ ἡμῶν συγχώρησιν τῶν ἁμαρτιῶν τῶν ἀδελφῶν μας˙ ἡ ἄχολος λοιπὸν καὶ εἰρηνόφιλος καρδία ἔστω το δ΄ τῶν προσευχῶν μας χαρακτηριστικόν. Ἡ Κυριακὴ προσευχὴ δὲν κατατρίβεται εἰς πληθώραν λόγων, ἀλλ᾿ ἐμπεριέχει έννοίας ἀβολίστους εἰς στενὸν πλαίσιον˙ τὸ ψυχικὸν λοιπὸν βάθος, τὸ ὅλως ἀντίθετον πρὸς τὴν πολυλογίαν, έστω τὸ ε΄ τῶν προσευχῶν μας χαρακτηριστικόν˙ διότι, ὡς εἶπε καὶ ὁ ἀπόστολος, πέντε λόγοι τοῦ νοὸς ἀξίζουν πολὺ περισσότερον παρὰ μύριοι λόγοι ἐν γλώσσῃ (Α΄ Κορ. ιδ΄ 19).
Καλλίνικος Κωνσταντίνος, Ιερά κατήχησις: Προς χρήσιν των την Ορθόδοξον πίστιν, πράξιν και λατρείαν διδασκομένων, 3η έκδ., Αθήνα, Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος, 2008.