19/11/2020

Περὶ τῶν τρόπων τῶν ἀρετῶν

ΛΟΓΟΣ ΙΣΤ΄

Ἡ ἄσκησις τῶν ἀρετῶν εἶναι μήτηρ τοῦ ἁγιασμοῦ, ἐκ τοῦ ὁποίου γεννᾶται ἡ πρώτη γεῦσις εἰς τὸ νὰ καταλαμβάνῃ τις τὰ μυστήρια τοῦ Χριστοῦ, ἥτις καὶ πρώτη τάξις τῆς ἐπιγνώσεως τοῦ ἁγίου Πνεύματος ὀνομάζεται. Μὴ τυχὸν πλανήσῃ τις ἑαυτόν, καὶ φαντασθῇ τὰ μυστήρια τοῦ Χριστοῦ διὰ μαντείας· καθότι ἣ ψυχὴ, ἡ μεμολυσμένη ἀπὸ σαρκικὰ πάθη, δὲν ἀνέρχεται εἰς τὴν καθαρὰν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ,οὐδὲ ἑνοῦται μετὰ τοῦ πνεύματος τῶν ἁγίων. Λάμπρυνον τὸ κάλλος τὴς σωφροσύνης σου διὰ τῶν δακρύων, διὰ τῶν νηστειῶν καὶ τῆς κατὰ μόνας ἡσυχίας· διότι ἡ μικρὰ θλίψις καὶ στενοχωρία, ἡ γινομένη διὰ τὴν ἀγάπην τοῦ Θεοῦ, εἶναι ἀνωτέρα μεγάλου ἔργου, γενομένου ἄνευ θλίψεως· καθότι ἡ θεληματικὴ θλίψις καὶ στενοχωρία ἀνατέλλει διὰ τῆς ἀγάπης τὴν δοκιμασίαν τῆς πίστεως· τὸ δὲ ἔργον, τὸ γινόμενον μετὰ ἀναπαύσεως, ἐκτελεῖται ἐκ τοῦ κόρου τῆς συνειδήσεως· διὰ τοῦτο ἐν θλίψεσιν ἐδοκιμάσθησαν οἱ ἅγιοι εἰς τὴν ἀγάπην τοῦ Χριστοῦ, καὶ ὄχι διὰ τῶν ἀναπαύσεῳν· ἐπειδὴ τὸ ἔργον, τὸ γινόμενον ἄνευ κόπου, εἶναι ἡ ἀρετὴ τῶν κοσμικῶν, οἵτινες πράττουσι τὴν ἐλεημοσύνην ἐκ τῶν ἔξω καὶ σωματικῶν πραγμάτων, χωρὶς νὰ ὠφεληθῶσι. Σὺ ὅμως, ὦ ἀγωνιστὰ καὶ μιμητὰ τοῦ πάθους τοῦ Χριστοῦ, ἀγωνίζου ἔσωθεν, ἵνα ἀξιωθῇς νὰ γευθῇς τὴν δόξαν τοῦ Χριστοῦ· διότι ἐὰν πάσχωμεν μετ᾽ αὐτοῦ, θέλομεν καὶ συνδοξασθῆ· δὲν συνδοξάζεται δὲ ὁ νοῦς μετὰ τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἐὰν δὲν πάσχῃ τὸ σῶμα διὰ τὸν Χριστόν. Ὅστις λοιπὸν καταφρονεῖ τὴν ἀνθρωπίνην δόξαν, ἀξιοῦται τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ, καὶ δοξάζεται τὸ σῶμα μετὰ τῆς ψυχῆς αὑτοῦ· διότι δόξα τοῦ σώματος εἶναι ἡ μετ᾽ εὐλαβείας πρὸς τὸν Θεὸν ὑποταγή, δόξα δὲ τοῦ νοὸς εἶναι ἡ περὶ τῶν μυστηρίων τοῦ Θεοῦ ἀληθὴς θεωρία· ἡ ἀληθὴς ὑποταγὴ ὑπάρχει διπλῆ, γίνεται καὶ διὰ τῶν σωματικῶν ἔργων, καὶ διὰ τῶν ὀνειδισμῶν καὶ καταφρονήσεων. Ὅταν λοιπὸν πάσχῃ τὸ σῶμα, συμπάσχει μετ᾽ αὐτοῦ καὶ ἡ καρδία. Ἐὰν δὲν ἔχης ὀρθὴν γνῶσιν περὶ Θεοῦ, δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ κινηθῇ εἰς σὲ ἡ ἀγάπη αὐτοῦ· καὶ δὲν δύνασαι ν᾽ ἀγαπήσῃς τὸν Θεόν, ἐὰν δὲν ἴδῃς αὐτόν· τὸ δὲ νὰ ἴδῃς τὸν Θεόν, εἶναι αὐτό, τὸ νὰ ἔχῃς περὶ αὐτοῦ ὀρθὴν γνῶσιν· διότι δὲν προηγεῖται ἡ θεωρία τοῦ Θεοῦ τῆς γνώσεως αὐτοῦ.

Ἀξίωσόν με, Κύριε, νὰ σὲ γνωρίσω καὶ νὰ σὲ ἀγαπῆσω, ὄχι μὲ γνώρισιν, ἥτις γίνεται ἐκ τῆς γυμνάσεως διὰ τοῦ μετεωρισμοῦ τοῦ νοός μου· ἀλλ᾽ ἀξίωσόν με ἐκείνης τῆς γνώσεως, διὰ τῆς ὁποίας βλέπων σε ὁ νοῦς, δοξάζει τὴν ἄκτιστον καὶ θείαν σου φύσιν διὰ τῆς θεωρίας, ἥτις ἀφαιρεῖ τὴν αἴσθησιν τοῦ κόσμου ἀπὸ τὴν διάνοιαν. Ἀξίωσόν με νὰ ὑψωθῶ ἀπὸ τὴν θεωρίαν τοῦ παναγίου σου θελήματος, ἥτις γεννᾷ θεωρίας, καὶ νὰ σὲ ἴδω ἐν τῇ βίᾳ τοῦ δεσμοῦ τοῦ σταυροῦ εἰς τὸ δεύτερον μέρος τῆς σταυρώσεως τοῦ νοῦ, ὅστις παύει ἐκουσίως ἀπὸ τὰς ἐνεργείας τῶν νοημάτων αὑτοῦ διὰ τῆς διηνεκοῦς καὶ ὑπερφυσικῆς σου θεωρίας. Θὲς εἰς τὴν καρδίαν μου αὔξησιν τῆς ἀγάπης σου, ἵνα ἔλθω ἐκ τούτου τοῦ κόσμου ὁπίσω τοῦ ἔρωτος τῆς ἀγάπης σου. Κίνησον εἰς ἐμὲ τὴν ἀκατανόητόν σου ταπείνωσιν, μετὰ τῆς ὁποίας συνανεστράφης εἰς τοῦτον τὸν κόσμον ἐν τῷ καλύματι τῆς σαρκός, ὅπερ ἐφόρεσας ἐκ τῶν ἡμετέρων μελῶν διὰ τῆς ἁγίας Παρθένου, ἴνα διὰ ταύτης τῆς ἀδιαλείπτου ἐνθυμήσεως δεχθῶ μετὰ ἡδονῆς τὴν ταπείνωσιν τῆς φύσεώς μου.

Δύο ὑπάρχουσι τρόποι, ἵνα διὰ τῆς ἀπονεκρώσεως τοῦ κόσμου ἀνέλθῃ τις εἰς τὸν σταυρόν· ὁ μὲν εἷς εἶναι, ἡ σταύρωσις τοῦ σώματος διὰ τῶν ἀγώνων τῆς πρακτικῆς ἀρετῆς· ὁ δὲ ἄλλος, τὸ ν᾽ ἀνέλθη τις εἰς θεωρίαν διὰ τοῦ νοὸς αὑτοῦ· καὶ ὁ μὲν πρῶτος γίνεται διὰ τῆς ἐλευθερίας τῶν παθῶν, ὁ δὲ δεύτερος ἐκ τῆς ἐνεργείας τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Δὲν ὑποτάσσεται ὁ νοῦς εἰς τὸν Θεόν, ἐὰν τὸ σῶμα δὲν ὑποταγῇ πρῶτον εἰς τὸν νοῦν· ἡ βασιλεία τοῦ νοὸς εἶναι ἡ σταύρωσις τοῦ σώματος, καὶ δὲν ὑποτάσσεται ὁ νοῦς εἰς τὸν Θεόν, ἐὰν δὲν ὑποταγῇ τὸ αὐτεξούσιον εἰς τὸ λογικόν. Δύσκολον εἶναι, τὸ νὰ παραδώσῃ τις ὑψηλὰ νοήματα εἰς ἐκεῖνον, ὅστις ὑπάρχει νήπιος κατὰ τὴν πνευματικὴν ἡλικίαν· ἀλοίμονον, λέγει, εἰς τὴν πόλιν ἐκείνην, τῆς ὁποίας ὁ βασιλεὺς εἶναι νέος. Ὅστις ὑποτάξει ἑαυτὸν εἰς τὸν Θεόν, εὑρίσκεται πλησίον τοῦ νὰ ὑποταγῶσιν εἰς αὐτὸν τὰ πάντα. Ὅστις ἐγνώρισεν ἑαυτόν, εἰς αὗτὸν δίδεται ἡ γνῶσις ὅλων τῶν πραγμάτων· διότι τὸ νὰ γνωρίσῃ τις ἑαυτόν, ὑπάρχει ἡ τελειότης τῆς γνώσεως ὅλων τῶν πραγμάτων. Διὰ τῆς ὑποταγῆς τῆς ψυχῆς σου θέλουσιν ὑποταχθῆ εἰς σὲ τὰ πάντα· καθ᾽ ὃν καιρὸν βασιλεύει ἡ ταπείνωσις εἰς τὴν πολιτείαν σου, ὑποτάσσεται εἰς σὲ ἡ ψυχή σου, καὶ μετ᾽ αὐτῆς θέλουσιν ὑποταχθῆ εἰς σὲ τὰ πάντα· διότι γεννᾶται παρὰ Θεοῦ εἰς τὴν καρδίαν ἡ εἰρήνη· ἐφ᾽ ὅσον δὲ εὑρίσκεσαι ἐκτὸς ταύτης τῆς εἰρήνης, ὄχι μόνον τὰ πάθη θέλουσί σε κυριεύσει, ἀλλὰ καὶ ἐκ τῶν διαφόρων περιστατικῶν θέλεις καταδιωχθῆ. Ἀληθῶς, Κύριε, ἐὰν δὲν ταπεινωθῶμεν ἡμεῖς, δὲν θέλεις παύσει ἀπὸ τοῦ νὰ μᾶς ταπεινώνῆς σύ. Ἡ ἀληθὴς ταπείνωσις εἶναι γέννημα τῆς γνώσεως, καὶ ἡ ἀληθὴς γνῶσις εἶναι γέννημα τῶν πειρασμῶν.

Οσίου Ισαάκ του Σύρου, Τα σωζόμενα ασκητικά, μετενεχθέντα εις την λαλούμενην καθαράν ελληνικήν γλώσσαν παρά του οσιωτάτου ιεροδιδασκάλου Καλλίνικου Παντοκρατορινού, Αθήνα: Τύποις Αγγ. Καναριώτου και Ζανή Γρυπάρη, 1871