Δευτέρα Κυριακὴ τῶν Νηστειῶν
Κατὰ τὴν ἡμέραν αὐτὴν ἑορτάζεται ἡ μνήμη τοῦ ἐν ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, Ἀρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης. Περὶ αὐτοῦ τὸ «Ὡρολόγιον» γράφει:
«Ὁ θεῖος οὗτος πατήρ, ἐξ Ἀσίας καταγόμενος, ἀνετράφη παιδιόθεν ἐν τῇ βασιλικῇ τῆς Κωνσταντινουπόλεως αὐλῇ, ὅπου καὶ τὴν καθ᾿ ἡμᾶς καὶ τὴν θύραθεν ἐπαιδεύθη σοφίαν. Μετὰ ταῦτα, καταλιπὼν τὰ βασίλεια, ἤσκησεν ἐκ νεότητος ἐν τῷ ἁγίῳ Ὄρει τοῦ Ἄθωνος καὶ ἐν τῇ κατὰ Βέροιαν σκήτῃ. Διέτριψεν ἐν Θεσ/νίκῃ πρὸς θεραπείαν τῶν ἐκ σκληραγωγίας ἀσθενειῶν ἑαυτοῦ. Παρέστη εἰς τὰς ἐν Κων/πόλει συγκροτηθείσας συνόδους τῷ 1341 ἔτει κατὰ τοῦ Βαρλαὰμ τοῦ Καλαβροῦ καὶ τῷ 1347 κατὰ τοῦ ὁμόφρονος αὐτοῦ Ἀκινδύνου, ἐν αἷς γενναίως ἠγωνίσατο ὑπὲρ τῶν ὀρθῶν τῆς Ἀνατολικῆς τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας δογμάτων. Κατὰ δὲ τὸ 1349 ἔτος προχειρισθεὶς Θεσσαλονίκης Μητροπολίτης καὶ ποιμάνας τὸ ποίμνιον αὐτοῦ ἀποστολικῶς 13 ἔτη καὶ ζήσας τὰ πάντα 63 καὶ πολλὰ συγγραψάμενος, ἀνεπαύσατο ἐν Κυρίῳ. Τοῦ ἰεροῦ τούτου λειψάνου μέρος σῴζεται ἐν τῇ τῆς Θεσσαλονίκης μητροπόλει, τὴν δὲ ἀσματικὴν αὐτοῦ ἀκολουθίαν ἐποίησε Φιλόθεος ὁ πατριάρχης τῷ 1368 ἔτει, ὅτε καὶ ἡ ἑορτὴ αὐτοῦ ἐθεσπίσθη κατὰ τὴν σήμερον ἡμέραν».
Ὁ λόγος διὰ τὸν ὁποῖον ὡρίσθη κατὰ τὴν παροῦσαν Κυριακὴν ἡ ἑορτὴ τοῦ ἁγίου Γρηγορίου εἶνε ὁ ἑξῆς: Ὁ Πατὴρ οὗτος τῆς Ἐκκλησίας μας ὑπήρξε κορυφαῖος διδάσκαλος τῶν Ὀρθοδόξων Δογμάτων καὶ ἀκαταγώνιστος πολέμιος τῶν κακοδοξιῶν. Προβάλλει λοιπὸν ἡ Ἐκκλησία τὴν μνήμην του κατὰ τὴν δευτέραν Κυριακὴν τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς, ὡς συνέχειαν, τρόπον τινά, καὶ ἐπέκτασιν τῆς πρώτης Κυριακῆς, ἤτοι τῆς Κυριακῆς τῆς Ὀρθοδοξίας. Ἡ μνήμη δηλαδὴ τοῦ ἁγίου Γρηγορίου εἶνε ἓν εἶδος δευτέρας «Κυριακῆς τῆς Ὀρθοδοξίας».
Ἡ Ἐκκλησία μας ἀνυμνεῖ τὸν μέγαν αὐτὸν Πατέρα, ψάλλουσα:
«Ὀρθοδοξίας ὁ φωστήρ, Ἐκκλησίας τὸ στήριγμα καὶ διδάσκαλε, τῶν μοναστῶν ἡ καλλονή, τῶν θεολόγων ὑπέρμαχος ἀπροσμάχητος, Γρηγόριε θαυματουργέ, Θεσσαλονίκης τὸ καύχημα, κῆρυξ τῆς χάριτος· ἱκέτευε διαπαντὸς σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν».
Δηλαδή: Ὦ θαυματουργὲ Γρηγόριε, εἶσαι μέγας ἀστὴρ τῆς Ὀρθοδοξίας, εἶσαι στῦλος καὶ διδάσκαλος τῆς Ἐκκλησίας, εἶσαι δόξα καὶ ὡραιότης τοῦ Μοναχικοῦ Βίου, ἀκαταμάχητος ὑπερασπιστὴς τῆς θεολογικῆς διδασκαλίας τῶν Ὀρθοδόξων Πατέρων, τὸ καύχημα τῆς Θεσσαλονίκης, ὁ κήρυξ τῆς Χάριτος τοῦ Θεοῦ. Ἱκέτευε συνεχῶς τὸν Κύριον διὰ νὰ σώσῃ τὰς ψυχάς μας.
Αρχιμ. Επιφάνιος Ι. Θεοδωρόπουλος, Περίοδος Τριωδίου, Πόρος Τροιζηνίας: Ιερόν Ησυχαστήριον Κεχαριτωμένης Θεοτόκου Τροιζήνος, 2011