19/10/2021
Παράδοση
Η εξέλιξη της ζωής των ανθρώπων του Θεού αποκαλείται Ιερά Παράδοση. Η Ιερά Παράδοση της Παλαιάς Διαθήκης εκφράστηκε στο αντίστοιχο βιβλίο της Βίβλου και στην εξέλιξη των Ισραηλιτών μέχρι τη γέννηση του Χριστού. Αυτή η παράδοση βρήκε το πλήρωμά της, ολοκληρώθηκε και ξεπεράστηκε στα χρόνια του Μεσσία και της Χριστιανικής Εκκλησίας.
Η καινοδιαθηκική ή χριστιανική Παράδοση ονομάζεται επίσης και αποστολική Παράδοση ή και Παράδοση της Εκκλησίας. Το καίριο κομμάτι αυτής της παράδοσης είναι τα καινοδιαθηκικά κείμενα της Βίβλου. Τα Ευαγγέλια και τα άλλα γραπτά μνημεία της αποστολικής Εκκλησίας απαρτίζουν την καρδιά της Χριστιανικής παράδοσης και αποτελούν τη βασική έγγραφη πηγή και έμπνευση όλων όσα διαμορφώθηκαν σε χρόνια κατοπινά.
Αυτή η χριστιανική Παράδοση περνά από γενιά σε γενιά, μέσα στον χώρο και στον χρόνο. Εξάλλου, αυτό σημαίνει και η λέξη «Παράδοση»: είναι αυτό που «παραδίδεται» από τον ένα στον άλλο. Ιερά Παράδοση συνεπώς, είναι αυτό που η μία γενιά παραδίδει στην άλλη, μέσα στους κόλπους της Εκκλησίας, από τα χρόνια των αποστόλων του Χριστού μέχρι τις μέρες μας.
Παρότι περιλαμβάνει πολλά γραπτά μνημεία, η Ιερά Παράδοση δεν περιορίζεται σ’ ότι έχει καταγραφεί˙ δεν είναι απλά ένα φιλολογικό είδος. Αντίθετα, είναι το σύνολο της ζωής και της εμπειρίας ολόκληρης της Εκκλησίας, όπως μεταλαμπαδεύεται από τόπο σε τόπο και από γενιά σε γενιά. Παράδοση είναι το μεδούλι της ίδιας της Εκκλησίας και της ζωής της, όπως καθοδηγείται και εμπνέεται από το Άγιο Πνεύμα.
Αυτό ωστόσο, δεν σημαίνει πως καθετί μέσα στην Εκκλησία είναι ταυτόχρονα και μέρος της Ιεράς Παράδοσης. Διότι καθετί που υπάρχει μέσα στην Εκκλησία δεν είναι απαραίτητα καμωμένο από την χάρη του Αγίου Πνεύματος, ούτε κατέχει απροϋπόθετα μερτικό στη Βασιλεία του Θεού. Κάποια πράγματα μέσα στην Εκκλησία έχουν χαρακτήρα πρόσκαιρο και περιστασιακό, είναι απλά ανθρώπινα έθιμα και παραδόσεις χωρίς αιώνια και αδιάπτωτη αξία. Τέτοιου είδους πράγματα δεν είναι καθεαυτά εφάμαρτα ή λανθασμένα. Αντιθέτως, ενδέχεται να είναι πολύ θετικά και πολύ βοηθητικά για τη ζωή της Εκκλησίας, αρκεί να μην νομίζεται άστοχα πως διαθέτουν ένα χαρακτήρα που στην πραγματικότητα δεν διαθέτουν. Είναι συνεπώς πολύ βασικό για την Εκκλησία να γίνεται διάκριση μεταξύ των παραδόσεων, που έχουν απλά χαρακτήρα «ενθαδικό», ανθρώπινο και παροδικό, και της αυθεντικής Ιεράς Παράδοσης που έχει την αναφορά της στην αιώνια Βασιλεία του Θεού.
Είναι επίσης σημαντικό να αναγνωρίζουμε πως υπάρχουν πράγματα μέσα στην Εκκλησία που όχι απλώς δεν ανήκουν στην Ιερά Παράδοση, αλλά δεν μπορούν καν να συναριθμηθούν στις θετικές ανθρώπινες παραδόσεις. Αυτά τα πράγματα που είναι απλώς εφάμαρτα και λανθασμένα, έχουν εισαχθεί στην Εκκλησία από τον χώρο της φθοράς και της πτώσης. Η Εκκλησία στην ανθρώπινή της υπόσταση, ως ένα ενδοκοσμικό καθίδρυμα, δεν είναι απρόσβλητη από τις αμαρτίες των ανίερων μελών της. Αυτές οι παρεκκλίσεις και τα λάθη που διεισδύουν ύπουλα στη ζωή της Εκκλησίας υπόκεινται στην κρίση και την καταδίκη της αυθεντικής και αληθινής Ιεράς Παράδοσης που προέρχεται από τον Θεό.
Ανάμεσα στα στοιχεία που διαμορφώνουν την Ιερά Παράδοση της Εκκλησίας, η Βίβλος έχει τον πρώτο λόγο. Έπεται η λειτουργική ζωή και η προσευχή της. Ακολουθούν οι δογματικές της αποφάσεις και οι ;oροι των Συνόδων, που η Εκκλησία αποδέχεται ως κανονικές, και στη συνέχεια η Πατερική Γραμματεία, οι βίοι των Αγίων, οι Κανόνες και τέλος η εικονογραφική παράδοση μαζί με τα άλλα εμπνευσμένα είδη δημιουργικής καλλιτεχνικής έκφρασης, όπως η μουσική και η αρχιτεκτονική.
Όλα τα στοιχεία της Ιεράς Παράδοσης συνδέονται οργανικά μεταξύ τους, στο κύλισμα του καθημερινού βίου της Εκκλησίας. Κανένα δεν αφίσταται του άλλου. Κανένα δεν μπορεί να διαχωριστεί και να απομονωθεί από τα άλλα ή από την καθολικότητα της ζωής της Εκκλησίας. Όλα ζωντανεύουν στο παρόν της βιωτής της Εκκλησίας, σε κάθε εποχή και γενιά, σε κάθε τόπο και χρόνο. Καθώς η Εκκλησία συνεχίζει να πορεύεται υπό την καθοδήγηση του Αγίου Πνεύματος, η Ιερά Παράδοση θα συνεχίσει να αναπτύσσεται και να εξελίσσεται. Αυτή η πορεία θα συνεχιστεί μέχρι την τελική έλευση της Βασιλείας του Θεού στα Έσχατα.
π. Θωμάς Χόπκο, Δόγμα και λατρεία Βασικό εγχειρίδιο για την ορθόδοξη πίστη, Τόμος: 1ος, Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος, Αθήνα, 2014