Κυριακή Τελώνου και Φαρισαίου
(Λουκ. 18, 10-14)
Η θρησκευτική μερίδα των Εβραίων που ακούει στο όνομα Φαρισαίοι μας είναι γνωστή από τα κείμενα των τεσσάρων Ευαγγελίων. Κυρίως από δυο περικοπές που διαβάζονται η μια στην αρχή της ωραιότερης περιόδου του εκκλησιαστικού μας έτους, που λέγεται Τριώδιο (αρχίζει Κυριακή Τελώνη και Φαρισαίου) και η άλλη τη Μεγάλη Δευτέρα το βράδυ (τα 8 φοβερά «οὐαί»).
Το νόημα της παραβολής του Τελώνη και Φαρισαίου
Οι Φαρισαίοι είχαν την αυταπάτη ότι αυτοί μόνο ήταν οι γνώστες, ερμηνευτές και εφαρμοστές του Μωσαϊκού Νόμου. Έτσι με την έκδηλη υπερηφάνειά τους κατάντησαν τύποι αντικοινωνικοί. Στην υπέροχη γνωστή παραβολή ο Φαρισαίος στάθηκε στο μέσο του Ναού για επίδειξη («σταθεὶς πρὸς ἑαυτόν») και άρχισε μεγαλοφώνως να προσεύχεται και να λέγει: «Σε ευχαριστώ, Θεέ μου, γιατί δεν είμαι όπως οι άλλοι άνθρωποι, αρπακτικοί, άδικοι και αισχροί, όπως και αυτός ο Τελώνης. Νηστεύω δυο φορές την εβδομάδα (Δευτέρα και Πέμπτη, μέρες που ο Μωυσής ανεβοκατέβηκε στο Σινά για τις 10 εντολές) και δίνω το 1/10 από τα εισοδήματά μου στους πτωχούς». Αυτή ήταν η γεμάτη εγωισμό προσευχή του Φαρισαίου. Ο Τελώνης αντίθετα γονατισμένος σε μια άκρη του Ναού κλαίει και χτυπάει το στήθος του, μέσα στο οποίο βρίσκεται η αμαρτωλή καρδιά του και λέει με λυγμούς τα κρίματά του. Η διαρκώς επαναλαμβανόμενη μικρή και περιεκτική ευχή του ήταν «Ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ». Η εξαγνισμένη από ειλικρινή μετάνοια προσευχή του Τελώνη έγινε προσευχή των Αγίων, της Εκκλησίας και δική μας. (Χρυς. Γιαλούρης). Το ίδιο έγινε και με τις προσευχές Ασώτου και Ληστή («Πάτερ ἥμαρτον» (Λουκ. 15, 18 και 21) και Μνήσθητί μου, Κύριε, ὅταν ἔλθῃς ἐν τῇ βασιλείᾳ σου» (Λουκ. 23, 42). Ο Κύριος συγκρίνοντας τούς δύο βρίσκει ασύγκριτα ανώτερο τον Τελώνη, γιατί η μετάνοια είναι η ηρωικότερη πράξη στον κόσμο, αφού «δεινὸν ἡ ραθυμία, μεγάλη ἡ μετάνοια» (Ύμνος Μεγ. Τρίτης). Η απόρριψη του Φαρισαίου έγινε γιατί μόλυνε όλες του τις πράξεις με την υπερηφάνεια. Και η κατάληξη της παραβολής είναι: «Πᾶς ὁ ὑψῶν ἑαυτὸν ταπεινωθήσεται, ὁ δὲ ταπεινῶν ἑαυτὸν ὑψωθήσεται» (Λουκά 18, 14).
Νευράκης Νικόλαος, Το κατανυκτικό Τριώδιο, Αθήνα, 1995