10/10/2017
Η Βασιλεία του Θεού
Εὐλογημένη ἡ βασιλεία τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Άμήν.
Δοξασμένη η βασιλεία του Πατέρα και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, τώρα και πάντα και στους ατελεύτητους αιώνες. Αμήν.
Η θεία Λειτουργία αρχίζει μ’ έναν πολύ ιερό και μεγαλόπρεπο τρόπο. Αυτά τα λόγια, με τα οποία ο λειτουργός ιερέας μπροστά στην Αγία Τράπεζα, υψώνοντας το άγιο Ευαγγέλιο, αρχίζει τη θεία Λειτουργία, είναι μια λαμπρή είσοδος στην τελετή του αγίου Μυστηρίου και μια μεγαλόφωνη διακήρυξη της χριστιανικής πίστεως. Δύο αλήθειες και ιερές πραγματικότητες φαίνονται αμέσως σ’ αυτή την εκφώνηση· η βασιλεία του Θεού και η προσκύνηση της Αγίας Τριάδος. Με την ίδια εκφώνηση και δοξολογία του τριαδικού Θεού αρχίζουν όλα τα θεία Μυστήρια, που παλαιά γίνονταν μέσα στη θεία Λειτουργία, δηλαδή το Βάπτισμα, το Χρίσμα, ο Γάμος και η Χειροτονία· η Χειροτονία και σήμερα γίνεται μέσα στη θεία Λειτουργία. Ο λόγος λοιπόν σήμερα, με όση μπορούμε περισσότερη απλότητα και συντομία, είναι για την προσκύνηση της Αγίας Τριάδος και για τη βασιλεία του Θεού.
*
Στο Απολυτίκιο της εορτής των Θεοφανείων με τα εξής λόγια η Εκκλησία ψάλλει για το μυστήριο της Αγίας Τριάδος· «Ἐν Ἰορδάνῃ βαπτιζομένου σου, Κύριε, ἡ τῆς Τριάδος ἐφανερώθη προσκύνησις· τοῦ γάρ Γεννήτορος ἡ φωνή προσεμαρτύρει σοι, ἀγαπητόν σε Υἱόν ὀνομάζουσα, καί τό Πνεῦμα ἐν εἴδει περιστερᾶς, ἐβεβαίου τοῦ λόγου τό ἀσφαλές…». Δηλαδή· όταν Κύριε, βαπτιζόσουν στον Ιορδάνη, τότε φανερώθηκε η προσκύνηση της Αγίας Τριάδος· γιατί η φωνή του Πατέρα μαρτυρούσε για σένα και σε έλεγε αγαπητό του Υιό, και το Άγιο Πνεύμα σαν ένα περιστέρι βεβαίωνε την αλήθεια του λόγου. Στη θεία Βάπτιση λοιπόν του Ιησού Χριστού αποκαλύφθηκε στον κόσμο αισθητά, για να το δουν και να το ακούσουν οι άνθρωποι, η προσκύνηση και η αληθινή λατρεία του Θεού, που είναι ο Πατέρας, ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα.
Καθώς το Απολυτίκιο των Θεοφανείων δεν είναι αυθαίρετη έμπνευση του ιερού υμνογράφου, αλλά η ίδια η ευαγγελική διήγηση, που την βλέπουμε στα Ευαγγέλια του αγίου Ματθαίου και του αγίου Λουκά, έτσι και η διδασκαλία της Εκκλησίας για την προσκύνηση της Αγίας Τριάδος βγαίνει από την Αγία Γραφή, που είναι η αποκάλυψη του Θεού μέσα στην Εκκλησία. Είναι αλήθεια, που ξεπερνάει τη νοητική δύναμη και αντίληψη του ανθρώπου, αλλά που σαν θεϊκή πραγματικότητα φαίνεται καθαρά στο λόγο του Θεού, που είναι θησαυρισμένος στην Αγία Γραφή.
Η προσκύνηση της Αγίας Τριάδος είναι η βάση της πίστεώς μας, καθώς διατυπώθηκε από τους Πατέρες της Εκκλησίας και κατοχυρώθηκε σε οικουμενικές Συνόδους. Η πίστη στα τρία πρόσωπα του αληθινού Θεού είναι από την αρχή η πίστη της Εκκλησίας, καθώς το βλέπουμε στο Ευαγγέλιο· ύστερ’ από την ανάσταση, όταν ο Ιησούς Χριστός στέλνει τους Αποστόλους να κηρύξουν το Ευαγγέλιο, τους λέει· «Πορευθέντες οὖν μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη, βαπτίζοντες αὐτοὺς εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος…». Το θείο Βάπτισμα, η θύρα δηλαδή με την οποία μπαίνομε στην Εκκλησία, γινότανε από την αρχή και γίνεται μέχρι σήμερα στο όνομα των τριών προσώπων της Αγίας Τριάδος.
Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος στο λόγο του στο άγιο Βάπτισμα, στον καθένα που βαπτίσθηκε λέει τα εξής, στα οποία φαίνεται η μεγάλη και πρωταρχική σημασία, που έχει στη χριστιανική πίστη η προσκύνηση της Αγίας Τριάδος· «Ἐπὶ πᾶσι καὶ πρὸ πάντων φύλασσέ μοι τὴν καλὴν παρακαταθήκην… τὴν εἰς Πατέρα καὶ Υἱὸν καὶ Ἅγιον Πνεῦμα ὁμολογίαν…». Δηλαδή· επάνω και πριν απ’ όλα φύλαγέ μου την αγία κληρονομία… την πίστη στον Πατέρα και τον Υιό και το Άγιο Πνεύμα. Η προσκύνηση της Αγίας Τριάδος είναι η ιερή και αγία κληρονομία των αγίων Πατέρων της Εκκλησίας και η βάση της χριστιανικής μας πίστεως.
*
Ας προχωρήσουμε τώρα στο δεύτερο μέρος της ομιλίας, έχοντας να πούμε για τη βασιλεία του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Στη θεία Γραφή λέγεται βασιλεία του Θεού ή βασιλεία των ουρανών. Ο Άγγελος, όταν φέρνει το ουράνιο μήνυμα στην παρθένο Μαρία, συνδέει τη βασιλεία αυτή με το θείο πρόσωπο του Ιησού Χριστού και λέει ότι θα είναι ατελεύτητη· «τῆς βασιλείας αὐτοῦ οὐκ ἔσται τέλος». Ο Ιησούς Χριστός, αρχίζοντας το έργο του, κηρύττει τον ερχομό της βασιλείας των ουρανών· «ἤγγικεν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν». Έδωσε κάποτε σημάδια της βασιλείας των ουρανών και είπε· «Εἰ ἐγὼ ἐν Πνεύματι Θεοῦ ἐκβάλλω τὰ δαιμόνια, ἔφθασεν ἄρα ἐφ᾿ ὑμᾶς ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν». Αυτό θα πει πως η βασιλεία των ουρανών είναι η κυριαρχία του Θεού επάνω στο πνεύμα της πλάνης, που βασιλεύει στον κόσμο. Είπε ακόμα ο Ιησούς Χριστός ότι «ἡ βασιλεία ἡ ἐμὴ οὐκ ἔστιν ἐκ τοῦ κόσμου τούτου», δηλαδή η βασιλεία του Θεού δεν έχει κοσμική προέλευση. Και είπε πάλι ότι «ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἐντὸς ὑμῶν ἐστι»· αυτό θα πει πως μέσα μας είναι η βασιλεία του Θεού.
Η βασιλεία λοιπόν των ουρανών ή η βασιλεία του Θεού, με τη δοξολόγηση της οποίας η Εκκλησία αρχίζει τη θεία Λειτουργία είναι κάτι άλλο παρά κάποιο από τα εγκόσμια καθεστώτα. Αλλά εδώ τώρα πρέπει να προσέξουμε λίγο περισσότερο. Πρέπει να ξεκινήσουμε από τη θεία πραγματικότητα, ότι ο ένας Θεός είναι η κοινωνία των τριών προσώπων, του Πατέρα, του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Αυτή η κοινωνία της Αγίας Τριάδος παίρνει μαζί της και τον άνθρωπο, γιατί ο άνθρωπος είναι δημιουργημένος «κατ᾿ εἰκόνα» του Θεού, δηλαδή είναι και ο άνθρωπος πρόσωπο, όπως ο Θεός. Όταν λέμε πρόσωπο εννοούμε πως ο Θεός κι ο άνθρωπος, σαν πρόσωπα, έχουν συνείδηση του εαυτού των και δική τους θέληση· η συνείδηση και η θέληση είναι το πρόσωπο. Αυτό όμως με άλλα λόγια είναι η ελευθερία, γιατί ελευθερία θα πει συνείδηση και θέληση των προσώπων.
Ποιά είναι λοιπόν και τί είναι η βασιλεία του Θεού; Είναι η ασύγχυτη ενότητα και κοινωνία των τριών προσώπων της Αγίας Τριάδος, και σε προέκταση η κοινωνία των ανθρώπων, κι αυτών σαν προσώπων. Μόνο τα πρόσωπα, σαν ελεύθερες υπάρξεις, μπορούν να κάνουν κοινωνία, γιατί αυτό που λέμε κοινωνία δεν είναι ένα τεχνητό άθροισμα ατόμων, αλλά μια ελεύθερη σχέση και ενότητα προσώπων. Αυτά τα πρόσωπα είναι ο Πατέρας, ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα, ο ένας Θεός στον ουρανό και οι άνθρωποι στη γη. Εδώ πρέπει να προσθέσουμε και τους αγγέλους, γιατί και οι άγγελοι είναι πνευματικές προσωπικές υπάρξεις. Η κοινωνία λοιπόν του Πατέρα και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, του Θεού, των ανθρώπων και των αγγέλων είναι η βασιλεία του Θεού. Όχι ένα οποιοδήποτε καθεστώς πολιτικού και εγκοσμιοκρατικού τύπου, αλλά μια ελεύθερη κοινωνία προσώπων. Αυτή είναι η Εκκλησία· η ευχαριστιακή σύναξη της Εκκλησίας είναι η βασιλεία του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Όταν λέμε ευχαριστιακή σύναξη, εννοούμε τη σύναξη που κάνει η Εκκλησία, για να τελέσει το Μυστήριο της θείας Ευχαριστίας.
*
Το «Εὐλογημένη ἡ βασιλεία…» καταλήγει στο «Ἀμήν». Αλλά και όλες οι εκφωνήσεις, που γίνονται από το λειτουργό ιερέα, στο «Ἀμήν» καταλήγουν. Γενικά δε οι εκφωνήσεις, καθώς θα δούμε στη συνέχεια της θείας Λειτουργίας είναι μια δοξολογία της Αγίας Τριάδος. Το «Ἀμήν» είναι λέξη εβραϊκή, που πέρασε στη λατρεία της Εκκλησίας. Λέγεται πάντα από το λαό και έχει μια διπλή σημασία· ο λαός απαντά στην εκφώνηση και ή επιβεβαιώνει πως αυτό που κάθε φορά λέει ο ιερέας είναι ένα πραγματικό γεγονός ή εύχεται να γίνει πραγματικό. Φαίνεται εδώ αμέσως από την αρχή η ενότητα του σώματος της Εκκλησίας και ότι η θεία Λειτουργία είναι κοινό έργο του κλήρου και του λαού. Καθώς το είπαμε και στην πρώτη ομιλία, η σύναξη των πιστών, για να τελέσουν τη θεία Λειτουργία, εκφράζει την Εκκλησία. Δεν συναγόμαστε δηλαδή στο ναό για να προσευχηθούμε ατομικά, αλλά για να εκφράσουμε το μυστήριο της Εκκλησίας. Στην αρχαία εποχή όλοι που ήσαν μέσα στο ναό αντιφωνούσαν το «Ἀμήν», και ήταν σαν και να ακουγόταν βροντή από τον ουρανό. Ένας εξηγητής της θείας Λειτουργίας λέει το εξής· «Οἱ πιστοὶ πάντες τὸ Ἀμὴν ἐπιλέγουσι καὶ τοῦτο τὸ ῥῆμα βοήσαντες οἰκειοῦνται πάσας τὰς τοῦ ἱερέως φωνάς». Δηλαδή· όλοι οι πιστοί στην εκφώνηση του ιερέα αποκρίνονται το «Ἀμήν», κι αυτό θέλει να πει πως έτσι δέχονται και κάνουν δικό τους ό,τι λέει ο ιερέας. Η ευχαριστιακή σύναξη της Εκκλησίας είναι η βασιλεία του τριαδικού Θεού, τώρα και πάντα και στους ατελεύτητους αιώνες. «Εὐλογημένη ἡ βασιλεία τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος…». Ἀμήν.
Διονύσιος Λ. Ψαριανός, Μητροπολίτης Σερβίων και Κοζάνης, Η Θεία Λειτουργία, 5η έκδ., Αθήνα, Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος, 2011