19/1/2023

Τι πρόσφερε και προσφέρει η Παλαιά Διαθήκη

Βιβλίο γραμμένο κατ’ εντολή και κατ’ έμπνευση του Θεού, είναι φανερό ότι προσφέρει στον άνθρωπο την πιο πολύτιμη υπηρεσία, που χρειάζεται ο άνθρωπος. Η Παλαιά Διαθήκη είναι το βιβλίο που εμφανίζει τον αληθινό Θεό.

Μέσα στο σκοτάδι που επικρατούσε τότε, που άλλοι πίστευαν και λάτρευαν σαν θεούς φυσικά αντικείμενα και ζώα, και κτίσματα και ανύπαρχτους φανταστικούς θεούς, η Παλαιά Διαθήκη εμφανίζει το μόνο αληθινό Θεό, με όλη τη μεγαλοπρέπεια και παντοδυναμία και πανσοφία και δικαιοσύνη και αγάπη Του στον άνθρωπο.

Το βιβλίο της Γενέσεως παρουσιάζει τον Θεό δημιουργό του σύμπαντος κόσμου και του ανθρώπου. Εκεί φαίνεται η παντοδυναμία του Θεού. Μας δίνει την ευκαιρία να σκεφθούμε πόσο αφάνταστα μεγάλες δυνάμεις υπάρχουν το σύμπαν, αλλά και πόσο παντοδύναμος είναι ο Θεός, που κρατά όλες αυτές τις δυνάμεις στα χέρια Του. Ταυτόχρονα εμφανίζει την αιωνιότητα και την πανσοφία του Θεού, που με τόση σοφία δημιούργησε όλα αυτά, που με αλάνθαστη ακρίβεια και σκοπιμότητα αξιοθαύμαστη, κινούνται έτσι ώστε το ένα να εξυπηρετεί το άλλο. Στην Παλαιά Διαθήκη θα συναντήσουμε το θαυμασμό του Μωυσή για τα δημιουργήματα του Θεού, τα «καλὰ λίαν». Εκεί θα δούμε τον Δαυίδ να ψάλλει τη μεγαλοσύνη του Θεού λέγοντας «ὡς ἐμεγαλύνθη τὰ ἔργα σου Κύριε πάντα ἐν σοφίᾳ ἐποίησας», διότι πράγματι, όπως γράφει ο ίδιος, «οἱ οὐρανοὶ διηγούνται δόξαν Θεού˙ ποίησιν δὲ χειρῶν αὐτοῦ ἀπαγγέλλει τὸ στερέωμα».

Εκεί συναντούμε την αγάπη του Θεού προς τον άνθρωπο, που είναι δημιούργημα του Θεού, όχι μόνο υλικό, σαν τα άλλα ζωντανά δημιουργήματα, αλλά και πνευματικό, πλασμένο «κατ᾽ εἰκόνα καὶ καθ᾽ ὁμοίωσιν τοῦ Θεού», προικισμένο με θείες ιδιότητες και προορισμό για αιώνια και ένδοξη ζωή πλησίον του Θεού.

Εκεί βλέπουμε την αγάπη, την πρόνοια, την προστασία του Θεού, να εκδηλώνεται κατά χίλιους τρόπους σε άτομα και στον ισραηλιτικό λαό, με θαύματα μεγάλα και ιστορικά.

Κάνει γνωστό στον άνθρωπο τον νόμο του Θεού

Στην Παλαιά Διαθήκη εκτίθεται ο «Νόμος» του Θεού, αρχικά με τη μορφή των Δέκα Εντολών και στη συνέχεια, ας πούμε έτσι η κωδικοποίησή του, η πληρέστερη ανάλυσή του. Και ήταν ο μοναδικός νόμος που θα τηρούσαν οι Ισραηλίτες. Το πολίτευμα ήταν θεοκρατικό, νομοθετική εξουσία δεν υπήρχε, ούτε μπορούσε να υπάρξει, αφού ο Θεός ήταν ο Νομοθέτης. Δεν υπάρχει βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης, που να μην αναφέρεται στο νόμο του Θεού, να μη συνιστά την τήρησή του, και να μην επισημαίνει την τιμωρία του Θεού στην κάθε παράβαση. Παράλληλα υπάρχουν πάρα πολλά παραδείγματα τιμωρίας για παραβάσεις του νόμου του Θεού σε άτομα και στον ισραηλιτικό λαό. Τόσο απαραίτητος ήταν ο νόμος του Θεού και τόσο σημαντική η ύπαρξή του στην Παλαιά Διαθήκη, ώστε πολλές φορές όλη η Παλαιά Διαθήκη χαρακτηρίζεται σαν «Νόμος», εκτός των βιβλίων των προφητών. Για τούτο και ο Κύριος χρησιμοποιεί αυτή τη γνωστή για τους Ιουδαίους έκφραση, «ἐν τῷ νόμῳ τί γέγραπται;», και σε άλλη περίπτωση «ὁ νόμος καὶ οἱ προφῆται», ενώ ο Φίλιππος λέει στο Ναθαναήλ «ὃν ἔγραψε Μωϋσῆς ἐν τῷ νόμῳ καὶ οἱ προφῆται εὑρήκαμεν…».

Διδάσκει τη δικαιοσύνη και την κάθε αρετή

Όλα τα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης προτρέπουν τον άνθρωπο στην καλλιέργεια της αρετής. Ο νόμος του Θεού δεν απαγορεύει μόνο το κακό, αλλά ζητεί να γίνεται και το καλό. Οι συχνές προτροπές της Παλαιάς Διαθήκης «δικαιοσύνην μάθετε, οἱ ἐνοικούντες ἐπὶ τῆς γῆς», ή άλλες εκφράσεις που τονίζουν το αγαθό της δικαιοσύνης, όπως «δίκαιοι εἰς τὸν αἰῶνα ζῶσιν», «δικαίων ψυχαὶ ἐν χειρὶ Θεοῦ», και «δικαιοσύνη ὑψεῖ ἔθνος ἐλλασσονοῦσιν δὲ φυλὰς ἁμαρτίαι» και άλλες παρόμοιες, δεν αφορούν μόνο τη δικαιοσύνη με τη στενή έννοια της λέξεως, δηλαδή της αποδόσεως της δικαιοσύνης, αλλά την κάθε αρετή. Έτσι ο Αβραάμ χαρακτηρίζεται ως «πλούσιος σφόδρα καὶ δίκαιος σφόδρα», δηλαδή ενάρετος. Ο Ιωσήφ ως «δίκαιος», δηλαδή ως ενάρετος Ιωσήφ. Και ο ανυπέρβλητος στην αρετή και υπομονή Ιώβ, επίσης ως «δίκαιος» χαρακτηρίζεται.

Τη γενική αυτή έννοια την οποία έχει στην Αγία Γραφή η λέξη «δικαιοσύνη», την επιβεβαιώνει ο λόγος του Κυρίου προς τον Ιωάννη τον Πρόδρομο, όταν λέγει «πρέπον ἐστὶν ἡμῖν πληρώσαι πᾶσαν δικαιοσύνην», δηλαδή πρέπει να τηρούμε κάθε απαίτηση του νόμου του Θεού, κάθε αρετή.

Συντελεί στην ψυχική ανωτερότητα και κοινωνική ευδαιμονία

Όλες οι διατάξεις, οι προτροπές, όλα τα διδακτικά παραδείγματα της Παλαιάς Διαθήκης, αποβλέπουν στη ψυχική καλλιέργεια των ανθρώπων, στη βελτίωση των ηθών, στη ρύθμιση των ανθρωπίνων σχέσεων και στην εξύψωση του κοινωνικού επιπέδου και της ηθικής στάθμης της κοινωνίας. Και τούτο γινόταν όταν ακόμη οι γύρω λαοί οργίαζαν στην ηθική, στην καταδυνάστευση των άλλων, στην ειδωλολατρία. Στο λαό του Θεού βλέπουμε ανώτερη ηθική στάθμη. Ακόμη και εκείνο το «ὀφθαλμὸν ἀντὶ ὀφθαλμοῦ καὶ ὀδόντα ἀντὶ ὀδόντος», που σκανδαλίζει σήμερα πολλούς και δημιουργεί ερωτήματα όπως το: πώς είναι δυνατό ο Θεός να νομοθετεί την εκδίκηση και έπειτα ο ίδιος Θεός να διδάσκει το «ἀγαπᾶτε τοὺς ἐχθροὺς ὑμών»! Αλλά και αυτό που σήμερα είναι απαράδεχτο, για την εποχή εκείνη ήταν νόμος ανάγκης, νόμος που έθετε κάποιο φραγμό στις αυθαίρετες εκδικητικές ενέργειες των ανθρώπων της τότε εποχής, γιατί περιόριζε την εκδίκηση στο ίσον της ζημίας που τους προξένησαν.

Αν υπήρχαν κατά καιρούς θλιβερές περιπτώσεις απομακρύνσεως του λαού από το νόμο του Θεού, αν ο πραγματικά «σκληροτράχηλος» αυτός λαός, δεν έφθασε στο σημείο που θα μπορούσε να φθάσει, αλλά απεναντίας έδειξε αγνώμονη και επαίσχυντη συμπεριφορά έναντι του Θεού και κυρίως του Ιησού Χριστού, τούτο δεν μειώνει την παιδαγωγική αξία της Παλαιάς Διαθήκης, αλλ’ απεναντίας επισημαίνει τις τραγικές συνέπειες, που έχει πάντοτε η απομάκρυνση από το νόμο του Θεού και η καταπάτηση των εντολών Του.

«Παιδαγωγὸς ἡμῶν γέγονεν εἰς Χριστόν»

Τον ακριβέστερο και ωραιότερο χαρακτηρισμό της Παλαιάς Διαθήκης, που ανταποκρίνεται πραγματικά στο σκοπό για τον οποίο δόθηκε στον κόσμο, είναι αυτός του Αποστόλου Παύλου, που λέγει ότι «παιδαγωγὸς ἡμῶν γέγονεν εἰς Χριστόν» (Γαλ. γ΄ 24).

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οποιοσδήποτε μελετήσει την Παλαιά Διαθήκη, θα αντιληφθεί πόσο δίκιο είχε ο Απόστολος Παύλος.

Διότι ποιο είναι το έργο του παιδαγωγού; Να διδάσκει, βέβαια, στο παιδί αυτά που πρέπει να μάθει, και να τα διδάσκει με σύστημα, αρχίζοντας από τα ευκολότερα και να προχωρεί στα δυσκολότερα. Να κάμει επίσης ικανό το παιδί να προετοιμασθεί για την πραγματικότητα της ζωής, γνωρίζοντας από νωρίς τις δυσκολίες, τι πρόκειται να αντιμετωπίσει.

Το ίδιο παιδαγωγικό μέσο έκαμε ο Θεός, για να καταστήσει ικανό τον άνθρωπο να δεχθεί την εν Χριστώ σωτηρία, όταν θα ερχόταν το πλήρωμα του χρόνου.

Παιδαγώγησε με την Παλαιά Διαθήκη τον προχριστιανικό κόσμο˙ ο Θεός, με τη θρησκεία του ενός και μόνου Θεού, αποσπώντας τον από τις ανύπαρκτες θρησκείες των ανύπαρχτων θεών. Και διατήρησε τη μονοθεϊστική θρησκεία ο ισραηλιτικός λαός, παρ’ όλες τις δυσκολίες που αντιμετώπισε.

Η πίστη στον Θεό των Πατέρων, τους συγκρατούσε και τους έδινε δύναμη σ’ όλες τις δύσκολες περιστάσεις. Και όταν πολεμούσαν με εχθρούς και όταν έγιναν υπόδουλοι των Βαβυλωνίων, των Περσών και των Ελλήνων, δεν εγκατέλειψαν τη θρησκεία των Πατέρων τους. Πάντοτε η θρησκευτική τους πίστη, ότι αυτοί, σύμφωνα με την υπόσχεση του Θεού, θα είναι ο εκλεχτός λαός του Θεού από τον οποίο θα προέλθει ο Μεσσίας, τους έδινε θάρρος και δύναμη.

Αλλά και ο ηθικός νόμος της Παλαιάς Διαθήκης ήταν ένα προγύμνασμα, για να κάνει ικανό τον άνθρωπο να δεχθεί τον τέλειο νόμο του Ευαγγελίου. Παρά τις ατέλειές του ο Μωσαϊκός Νόμος ήταν ικανός και ευεργετικός για την εποχή του. Εκείνο όμως που κυρίως άνοιγε το δρόμο για την υποδοχή του Χριστού, ήταν οι προφητείες της Παλαιάς Διαθήκης. Από τα 49 βιβλία, είναι σημαντικό, ότι τα 16 είναι προφητικά και αναφέρονται κυρίως στο πρόσωπο και το έργο του Κυρίου.

Μέσα στις προφητείες αυτές έβλεπαν με τα ψυχικά τους μάτια οι Ισραηλίτες τον αναμενόμενο Μεσσία. Οι προφητείες έγραφαν λεπτομέρειες για τη γέννηση του Κυρίου εκ Παρθένου, έγραφαν για τον τόπο της γεννήσεως του Κυρίου, για το όνομα του Κυρίου, για τον διωγμό του Ηρώδη, κατά τον οποίο ο Κύριος κατέφυγε στην Αίγυπτο, για τη δύναμη της διδασκαλίας Του, για τα θαύματά Του, λεπτομέρειες για την προδοσία, τα πάθη, τη σταύρωση, τον θάνατο του Κυρίου. Υπήρχε πλήθος συμβολισμών για την ανάσταση, για το μέλλον της Εκκλησίας, και αυτά εκατοντάδες χρόνια προ Χριστού.

Η καλλιέργεια του ισραηλιτικού λαού με τη μελέτη της Παλαιάς Διαθήκης ήταν αισθητή. Περίμεναν τον Σωτήρα Χριστό, και απόδειξη τούτου είναι ότι και απλοί άνθρωποι, ψαράδες, όπως ο Φίλιππος, όταν είδε και εγνώρισε τον Χριστό, είπε στο φίλο του Ναθαναήλ: «ὃν ἔγραψε Μωϋσῆς ἐν τῷ Νόμῳ καὶ οἱ προφῆται εὑρήκαμεν Ἰησοῦν τὸν ἀπὸ Ναζαρέτ» (Ιωάν. α΄ 46). Αυτό φανερώνει ότι μελετούσαν τον Νόμο και τους προφήτες, ήξεραν και περίμεναν να έλθει ο Μεσσίας, και τώρα που ήλθε και τον είδαν, με χαρά ομολογούν «εὑρήκαμεν Ἰησοῦν τὸν ἀπὸ Ναζαρέτ».

Αυτό είναι το μεγάλο έργο, η μεγάλη προσφορά της Παλαιάς Διαθήκης, ότι «παιδαγωγὸς ἡμῶν γέγονεν εἰς Χριστόν».

Σωτηρίου Π. Γεώργιος, Παιδαγωγός εις Χριστόν, Εισαγωγή στην Παλαιά Διαθήκη, Αποστολική Διακονία, Αθήνα, 2005.