Α΄ Κυριακή Νηστειών
Η Ορθοδοξία
«Τὸ στερέωμα τῶν ἐπὶ Σοὶ πεποιθότων,
στερέωσον, Κύριε, τὴν Ἐκκλησίαν,
ἣν ἐκτήσω τῷ Τιμίῳ Σου Αἵματι
Η Ορθόδοξη Εκκλησία μας είναι η «ἅπαξ παραδοθεῖσα τοῖς ἁγίοις πίστις» (Ιούδα 3) και εν κυριολεξία η «Μία, Ἁγία, Καθολικὴ καὶ Ἀποστολικὴ Ἐκκλησία» του Θεανθρώπου Χριστού, των Αγίων Αποστόλων, των Μαρτύρων και Αγίων, των Πατέρων και Οικουμενικών Συνόδων και όλων των αιώνων.
Ο Απ. Παύλος ονομάζει την Εκκλησία «στῦλον καὶ ἑδραίωμα τῆς ἀληθείας» (Α΄ Τιμ. 3, 15), η οποία δεν έχει «σπίλον ἢ ρυτίδα» και είναι «ἁγία καὶ ἀμωμος» (Εφες. 5, 27). Ο ιερός Χρυσόστομος επιγραμματικά και βαθυστόχαστα γράφει ότι η Εκκλησία είναι «οἱ πανταχοῦ τῆς οἰκουμένης πιστοὶ ὄντες καὶ γενόμενοι καὶ ἐσόμενοι» (Ε.Π. 62, 75).
Η Εκκλησία πριν ιδρυθεί από τον Θεάνθρωπο ΙΗΣΟΥ με την κλήση των πρώτων μαθητών Του υπήρχε στη σκέψη του Τριαδικού Θεού μας πριν τη δημιουργία του σύμπαντος κόσμου. Το απολυτίκιο του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου «Σήμερον τῆς σωτηρίας ἡμῶν τὸ κεφάλαιον καὶ τοῦ ἀπ᾿ αἰῶνος μυστηρίου ἡ φανέρωσις…» το δηλώνει πολύ παραστατικά. Η Εκκλησία έχει ιστορία και προϊστορία. Στην Π. Διαθήκη υπάρχει αμυδρή η προσωπογραφία της Εκκλησίας. Πρώτη «κατ᾿ οἶκον ἐκκλησία» είναι η οικογένεια των πρωτοπλάστων. Ο υιός τους Άβελ πρόσφερε τη γνωστή θυσία του «ὁρθῶς», ενώ ο Κάιν με ένοχη καρδιά και γι’ αυτό ελέχθηκε (Γεν. 4, 7). Στις Παροιμίες του Σοφού Σολομώντος διαβάζουμε τα αξιοσημείωτα: «Ὁ πορευόμενος ὁρθῶς φοβείται τὸν Κύριον» (Παρ. 14,2) και «οἱ ὁρθῶς ζητοῦντες τὸν Κύριον εὑρήσουσιν εἰρήνην» (Παρ. 16, 8). Στον προφήτη Ησαΐα η Εκκλησία ονομάζεται «σπέρμα μακρόβιον» (Ησ. 53, 10).
Η πρώτη δημόσια εμφάνιση της Εκκλησίας συνέβη την ημέρα της Πεντηκοστής (Πραξ. κεφ. 2ο). Από τότε και μέχρι σήμερα και μέχρι της συντελείας του αιώνος η Εκκλησία θριαμβεύει παρά τους σκληρούς διωγμούς που αντιμετώπισε όλες τις εποχές. Τα χρυσοστομικά λόγια «κἂν πρὸς Ἰνδοὺς γὰρ ἀπέλθῃς, κἂν πρὸς Σκύθας, κἂν εἰς αὐτὸν τὸν ὠκεανόν… πανταχοῦ εὑρήσεις τοῦ Χριστοῦ τὴν διδασκαλίαν καταυγάζουσαν τὰς ἁπάντων ψυχάς» (Ε.Π. 53, 258) είναι πέρα για πέρα αληθινά. Ανάγκη όμως να κάνουμε μια σύντομη ιστορική αναδρομή.
Κατά την Αποστολική εποχή (1ος μ.Χ. αιώνας) και μετά την υπέρτατη θυσία του Θύτη και Θύματος και Αρχηγού των Μαρτύρων Θεανθρώπου Χριστού το ισομέγεθος του Σύμπαντος Δέντρο της Εκκλησίας ποτίστηκε με το τίμιο αίμα των Δέκα Μαθητών του Ιησού. Αυτή η καταπληκτική των αγίων Αποστόλων αυτοθυσία αποτελεί κατά τον άγιο Χρυσόστομο και κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο την πιο μεγάλη απόδειξη του πραγματικού γεγονότος της λαμπροφόρου και ζωηφόρου Αναστάσεως του λατρευτού μας Κυρίου. Στη συνέχεια ακολουθεί το μαρτύριο του «σκεύους ἐκλογῆς» (Απ. Παύλου) που πάνω στον τάφο του έγραψαν με χρυσά γράμματα τα αδαμάντινα λόγια του «ἐμοὶ τὸ ζῆν Χριστὸς καὶ τὸ ἀποθανεῖν κέρδος» (Φιλιπ. 1, 21).
Κατά την Μεταποστολική εποχή (2ος μ.Χ. αιώνας) διακρίνονται οι Αποστολικοί Πατέρες Ιγνάτιος Συρίας και Πολύκαρπος Σμύρνης. Ο πρώτος μεταφερόμενος στη Ρώμη περί το 110μ.Χ. με συνοδεία 10 σκληρών στρατιωτών και σε διάστημα 10 μηνών έγραψε τις 7 υπέροχες επιστολές του, αθάνατα μνημεία ορθόδοξου Θεολογίας μέσα στα οποία καθρεπτίζεται το μεγαλείο της ψυχής του. Όλη η αγία βιοτή του συνοψίζεται στα λόγια του «καλόν μοι ἀποθανεῖν εἰς Χριστὸν Ἰησοῦν ἢ βασιλεύειν τῶν περάτων τῆς γῆς» (Ρωμαίους κεφ. 6ο). Ο δεύτερος σύμφωνα με το αρχαιότερο σωζόμενο μαρτυρολόγιό του (περί το 150 μ.Χ.) ευχαρίστησε θερμά τον Χριστό, γιατί αξιώθηκε να λάβει μέρος στον αριθμό των Μαρτύρων Του. Η γεμάτη ταπεινοφροσύνη φράση του «Χριστιανός εἰμί» ενώ ήταν Επίσκοπος μας υπογραμμίζει το τιμητικότερο αξίωμα του κόσμου, που όλοι μας αποκτήσαμε κάποτε με το Άγιο Βάπτισμά μας.
Τα χρόνια της αθάνατης εποποιίας των κατακομβών (300 πρώτα χριστιανικά χρόνια) με τα 11.000.000 Μάρτυρες αποδεικνύουν τη θειότητα της Εκκλησίας. Οι Μάρτυρες και Νεομάρτυρες είναι τα ανεκτίμητα στολίδια της Εκκλησίας. Το εμπνευσμένο απολυτίκιον της εορτής των Αγίων Πάντων αρχίζει με τα ωραία λόγια: «Τῶν ἐν ὅλῳ τῷ κόσμῳ Μαρτύρων Σου, ὡς προφύραν καὶ βύσσον τὰ αἵματα ἡ Ἐκκλησία Σου στολισαμένη…».
Κατά τους χρόνους των Πατέρων και Συνόδων κορυφώνεται η δόξα της Εκκλησίας που ξεπήγασε από την Πεντηκοστή και συνεχίστηκε στις μαρτυρικές κατακόμβες. Τώρα εμφανίζονται οι Νηπτικοί Πατέρες (ασκητές), όπως ο Μέγας Αντώνιος, Ισίδωρος Πηλουσιώτης, κ.α.π. και ακολούθως οι μεγάλοι Πατέρες και Οικουμενικοί Διδάσκαλοι, όπως ο Μέγας Αθανάσιος, οι δύο Κύριλλοι, οι Τρεις Ιεράρχες, ο ι. Αυγουστίνος, ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός, ο Μέγας Φώτιος και ο Γρηγόριος Παλαμάς, για να αρκεσθούμε στους λίγους αυτούς.
Οι 7 Οικουμενικές Σύνοδοι διατύπωσαν τα θεμελιώδη δόγματα του Χριστιανισμού και αντιμετώπισαν επιτυχώς κατά σειρά τους αιρετικούς, Άρειο, Μακεδόνιο, Νεστόριο, Ευτυχή, Ωριγένη (πλάνες του και όχι τον ίδιο), όλους τους πατριάρχες της ανατολής (Κων/πόλεως, Αλεξανδρείας, Αντιοχείας και Ιεροσολύμων) και τον πάπα Ονώριο και τέλος τους Εικονομάχους. Εδώ επιβάλλεται να σταθούμε λίγο, γιατί η περίοδος της Εικονομαχίας (726-843 μ.Χ.) ήταν ταραγμένη εποχή για το Βυζάντιο και εποχή που εθεολόγησε περί των ιερών εικόνων και ακόμη γιατί τώρα στο τέλος αυτής της εποχής θεσπίστηκε η εορτή της Ορθοδοξίας.
Κατά τον ιστορικό Mansi που διέσωσε τα πρακτικά της 7ης Οικουμενικής Συνόδου οι μεν αγιογραφίες των ναών κατεστρέφεντο με αιχμηρά αντικείμενα, αι δε φορητές κατεπατούντο και εκαίοντο στους δρόμους και τις πλατείες.
Τελικά νικήτρια βγήκε η Εκκλησία στηριγμένη στα συγγράμματα του Ιωάννου του Δαμασκηνού σύμφωνα με τα οποία «ἡ τῆς εἰκόνος τιμὴ ἐπὶ τὸ πρωτότυπον διαβαίνει» (Ε.Π. 94, 1172) όπως παλαιότερα και ο Ουρανοφάντωρ εδογμάτισε (Ε.Π. 32, 149).
Αργότερα, ο ι. Φώτιος αντέδρασε στις καινοτομίες της Ρωμαϊκής Εκκλησίας και συγκεκριμένα στην αυθαίρετη και ανεπίτρεπτη εισαγωγή στο Σύμβολο της Πίστεως του Filioque παρά τη ρητή απαγόρευση της Γ΄ Οικουμενικής συνόδου (κανών 7ος). Η ιερή υμνογραφία της εορτής του Αγίου Φωτίου αναφέρει τα ωραία: «Τοῦ ἐπὶ γῆς ἑωσφόρου φυσιωθέντος δεινῶς καὶ θρόνον αὐτοῦ θέντος ὑπεράνω τῶν ἄστρων, πρῶτος σὺ ζηλώσας, ὡς Μιχαήλ ἀνεβόησας, ἔνδοξε· στῶμεν καλῶς· στῶμεν πάντες ἐν ταῖς σεπταῖς, τῶν Πατέρων παραδόσεσι».
Ατυχώς το 1054 μ.Χ. συντελέστηκε το οριστικό Σχίσμα της Εκκλησίας, που αποτελεί το θλιβερότερο γεγονός στην ένδοξη κατά τα άλλα ιστορία της.
Έκτοτε έγιναν πολλές απόπειρες για την πολυπόθητη ένωση χωρίς μέχρι στιγμής αποτέλεσμα. Η κυριότερη προσπάθεια πραγματοποιήθηκε στη Σύνοδο Φερράρας-Φλωρεντίας το 1438-1439. Τότε διακρίθηκε ο επίσκοπος Μάρκος ο Εφέσου ο Ευγενικός που δεν υπέγραψε την δήθεν ένωση και στην πραγματικότητα υποταγή της Εκκλησίας μας στον παπισμό. Ο τότε πάπας Ευγένιος ο Δ΄ πληροφορούμενος την άρνηση του Αγίου Μάρκου του Ευγενικού είπε μελαγχολικά «οὐδὲν ἐποιήσαμεν». Ανεδείχτηκε ο άγιος νέος άτλας που κράτησε στους πνευματικούς του ώμους την ουράνιά μας Ορθοδοξία.
Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και της ελλ. επαναστάσεως και τον αιώνα μας έχουμε τις χιλιάδες των Νεομαρτύρων με κορυφαίο τον Άγιο Κοσμά τον Αιτωλό. Στις λαμπρές διδαχές του πάντα μιλάει για την ασύγκριτη υπεροχή της Αγίας Ορθοδοξίας μας. Αυτός ο ανεξάντλητος της φιλανθρωπίας άνθρωπος και κοινωνικός αναμορφωτής με τα 250 σχολεία υπήρξε ο φλογερότερος κήρυκας της Εκκλησίας μας. Γράφει πολύ παραστατικά στην περίληψη της Α΄ Διδαχής: «Ὅλαι αἱ πίστεις εἶναι ψεύτικες· τοῦτο ἐκατάλαβα ἀληθινόν, ὅτι μόνη ἡ πίστις τῶν ὀρθοδόξων χριστιανῶν εἶναι καλὴ καὶ ἁγία» (αυγ. Καντιώτου, (Μητρ. Φλωρίνης) Κοσμάς ο Αιτωλός, Αθήναι 1977, σ. 131).
Το 1822, δεύτερο έτος της ελληνικής επαναστάσεως, έγινε η καταστροφή της Χίου. Τότε στην ηρωική και μυροβόλο νήσο 23.000 γυναικόπαιδα προτίμησαν να πεθάνουν παρά να αρνηθούν την πίστη τους. Έτσι όλοι αυτοί άφταστοι ήρωες και μάρτυρες εσφάγησαν και κοκκίνισαν τα νερά της Χίου από το αίμα πιστών παιδιών της Αγιώτατης Εκκλησίας μας. Ποια άλλη εκκλησία κάτω από τα άστρα του ουρανού έχει να παρουσιάσει τέτοιο εκπληκτικό μεγαλείο; Καμία απολύτως. Μόνο η Ορθοδοξία έχει αυτό το προνόμιο. Γιατί είναι η κρυστάλλινη έκφραση του Χριστιανισμού (και η «κατευθυντήρια δύναμη του έθνους από το 15ο ως το τέλος του 17ου αιώνα» κατά τον καθηγητή Νικ. Σβορώνο (επισκόπηση της νεοελληνικής ιστορίας, Αθήνα 1986 σ. 49).
Στην εποχή μας η εξωτερική ιεραποστολή παρά τα αφάνταστα μεγάλα εμπόδια κάνει θαύματα. Στη μαύρη ήπειρο πριν λίγο χρόνια ένας αφρικανός ιθαγενής έγινε αλληλοδιαδόχως Διαμαρτυρόμενος, Ρωμαιοκαθολικός και τέλος Ορθόδοξος. Πρόκειται για τον ιερέα π. Οβαδία Μπασαγιακιτάλο. Παρά τα 80 του χρόνια και την καρδιοπάθειά του επιβαίνοντας σε ποδήλατο διέτρεχε τα χωριά της περιοχής του ευαγγελιζόμενος τον ΙΗΣΟΥ και την Εκκλησία Του (Βλέπε ημέτερο βιβλίο 25 Πανηγυρικοί Λόγοι, Αθήναι 1975, σ. 31-32). Από τις πολλές ατομικές και ομαδικές μεταστροφές ετεροδόξων στην Ορθοδοξία αναφέρουμε μια του ρωμαιοκαθολικού ιερέα R. Rugel, ο οποίος ασπάστηκε στο Μεξικό την Ορθοδοξία μαζί με 250 οικογένειες της ενορίας του, δηλαδή 1.000 άτομα (Η. Μαστρογιαννοπούλου, Η νοσταλγία της Ορθοδοξίας, Αθήναι 1956, σ. 133). Αληθινά η Εκκλησία είναι κατά τον Ρουσσώ «διηνεκές θαύμα».
Είθε όλοι μας να εμπνεόμαστε πάντοτε από τον νικητήριο παιάνα της πίστεως του Ιωσήφ Βρυεννίου, διδασκάλου του Αγίου Μάρκου Εφέσου του Ευγενικού:
«Οὐκ ἀρνησόμεθά σου, φίλη Ὀρθοδοξία·
οὐ ψευσόμεθά σου, πατροπαράδοτον σέβας·
ἐν σοὶ ἐγεννήθημεν, καὶ σοὶ ζῶμεν καὶ ἐν σοὶ
κοιμηθησόμεθα· εἰ δὲ καλέσει καιρός
καὶ μυριάκις ὑπὲρ Σοῦ τεθνηξόμεθα».
Νευράκης Νικόλαος, Το κατανυκτικό Τριώδιο, Αθήνα, 1995