Τρίτη εβδομάδα και Κυριακή

Η τρίτη εβδομάδα συνεχίζει να μας προτρέπει με τα παραδείγματα των μεγάλων νηστευτών της Παλαιάς διαθήκης, για ν’ αξιωθούμε των ιδίων χαρισμάτων με αυτούς. «Ὥσπερ Σαμψὼν νηστείᾳ, δυναμωθέντες δεῦτε, ὡς ἄλλον θῆρα πατάξωμεν, λαοί, τὸν τῆς γαστρὸς δαίμονα, καὶ οὐ μὴ γελάσῃ ἡ Δαλιδὰ τῶν παθῶν, ἐξαπατῶσα ἡμᾶς» (Δευτέρα της τρίτης εβδομάδος).

«Γεδεὼν τὸν θαυμάσιον, ἐκμιμουμένη ψυχή, ἀρετὰς φέρουσα, πίστιν ἐλπίδα, καὶ ἀγάπην Χριστοῦ, ἔξελθε κτείνουσα τὰ ἀλλόφυλα πάθη…».

Συγχρόνως όμως η εβδομάδα αυτή θέτει ενώπιόν μας πάλι την παραβολή του Ασώτου Υιού, για να επιστρέψουμε με μετάνοια στον Ουράνιο Πατέρα. Η αμαρτία μάς κάνει δούλους του διαβόλου και των επαίσχυντων παθών.

«Πάτερ Αγαθέ, όλα όσα μου εχάρισες, τα σπατάλησα με την ασωτία μου! Απομακρύνθηκα από Σένα και έγινα δούλος του ξένου άρχοντος. Τα ακάθαρτα ζώα έβοσκα και από την τροφή τους δεν εχόρταινα. Αλλά, επειδή, γνωρίζω την ευσπλαγχνία Σου, τρέχω προς Εσένα. Σκέπασε την γυμνότητά μου με την φιλανθρωπία Σου και σώσε με». Η αμαρτία όμως δεν ικανοποιείται εύκολα και η ψυχή φθείρεται όσο απομακρύνεται από τον πλούτο της χάριτος, την οποία ολονέν και στερείται.

«Εἰς χώραν ὁ ἄσωτος ἀποδημήσας κακίας, κακῶς ἐδαπάνησα, ὅνπερ πλοῦτον δέδωκας, καὶ λιμῷ τήκομαι ἀγαθῶν πράξεων, καὶ αἰσχύνην παραβάσεως ἰδοὺ ἐνδέδυμαι, χάριτος ἐνθέου γυμνούμενος, καὶ κράζω σοι… δέξαι με ὡς ἕνα, Οἰκτίρμον, τῶν μισθίων σου…»

Αλλά το μεγαλύτερο γεγονός αυτής της εβδομάδος είναι η τιμητική προσκύνησις του Ζωοποιού Σταυρού. Μεγάλο είναι το μυστήριο του Σταυρού και όποιος το εγνώρισε, λέγει ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής, κατενόησε το βάθος των Γραφών και την γνώση όλων των νοητών και αισθητών πραγμάτων.

Ο Σταυρός είναι ανθρώπινο και θείο σημείο.

Αυτές οι δύο έννοιες, του πόνου και της χαράς, ενώθηκαν και έμειναν πάντοτε μαζί. Στην επίγεια ζωή μας αυτούς τους δύο σταυρούς σηκώνουμε και φτιάχνουμε στον σταυρό της σωτηρίας μας, τον σταυρό που πρέπει να σηκώσει κάθε χριστιανός και ν’ ακολουθήσει τον Χριστό, κατά τον λόγο Του: «Ὅστις θέλει ὀπίσω μου ἐλθεῖν… ἀράτω τὸν σταυρὸν αὐτοῦ καὶ ἀκολουθείτω μοι» (Λουκ. 9, 23).

Οπότε λοιπόν, από την ανθρώπινη πλευρά, ο σταυρός είναι κόπος, υπομονή, πόνος, πόλεμος κατά του κακού. Και, επειδή όλα αυτά δεν γίνεται να τ’ αποβάλουμε από την ζωή μας, γι’ αυτό και τον σταυρό δεν ημπορούμε να τον αποφύγουμε. Έτσι ο άνθρωπος είναι υποχρεωμένος να μεταφέρει τον σταυρό του. Ο μισθός της αμαρτίας είναι ο θάνατος. Ο σταυρός των θλίψεων και πειρασμών είναι φυσικός σ’ αυτό τον κόσμο. Με τα βάσανά Του όμως ο Σωτήρ άνοιξε για εμάς τον δρόμο της σωτηρίας. Ο πόνος τώρα πλέον για εμάς δεν οδηγεί στον θάνατο, αλλά στην ζωή. Είναι σταθμός για την χαρά της αναστάσεως. Λίγος σταυρικός πόνος μάς λυτρώνει από τον αιώνιο θάνατο. Γι’ αυτό ο Χριστός περιμένει με πόθο τον Σταυρό, ενώ οι Μάρτυρες τον επιζητούν στα βάσανά τους και εχαίροντο, επειδή εγνώριζαν ότι «οὐκ (εἰσιν) ἄξια τὰ παθήματα τοῦ νῦν καιροῦ πρὸς τὴν μέλλουσαν δόξαν ἀποκαλυφθῆναι εὶς ἡμᾶς» (Ρων. 8, 18).

Από θείας πλευράς, ο Σταυρός είναι το σημείο του Υιού του Ανθρώπου, το σκήπτρον Αυτού, το σημείο δυνάμεως και εξουσίας, το σημείο κατά του θανάτου και του διαβόλου, «ὅπλον ἀήττητον», «ζωὴ καὶ ἀνάστασις».

«Μεγάλη τοῦ Σταυροῦ Σου, Κύριε ἡ δύναμις», ψάλλει με θαυμασμό η Εκκλησία. Και πράγματι, όλη η χάρις και η δύναμις του θεού χορηγείται από το σημείο του Σταυρού. Από την γέννηση και μέχρι του θανάτου και μέχρι της κοινής αναστάσεως, ολόκληρη η ζωή του χριστιανού σφραγίζεται από τον Τίμιο Σταυρό, ο οποίος είναι το κλειδί που ανοίγει τον οίκο των θείων αρετών. Ο Σωτήρ έδωσε στον Σταυρό όλη τη δύναμή Του και τον εχάρισε ως το τιμιώτερο δώρο στους φίλους Του, τους μαθητές Του. Όταν μας έδωσε τον Σταυρό, μας είπε, «αυτόν να έχετε προς ανάμνησίν μου, προς ανάμνησιν της αγάπης μου προς εσάς, για την οποία αγάπη έδωσα την ζωή μου». Πράγματι, ο Σταυρός είναι το σημείο της απεράντου αγάπης του Θεού για τον άνθρωπο. Γι’ αυτό ο Σωτήρ ήθελε να πεθάνει επί του Σταυρού με τα χέρια απλωμένα, για να μας δείξει ότι πάντα στέκεται με την αγκαλιά Του ανοικτή, έτοιμος να μας περιβάλει, να μας αγκαλιάσει, και να μας περιμένει να επιστρέψουμε κοντά Του. Η υπενθύμιση της παραβολής του Ασώτου Υιού, κατά την αντίστοιχη εβδομάδα του Τριωδίου, αυτή την έννοια μας αποκαλύπτει.

Ο σταυρός των θλίψεων και των συμφορών του ανθρώπου, που σηκώνεται με τον Σταυρό του Χριστού -με την αήττητη δύναμή Του- μετατρέπεται σε σταυρό της απαθείας. Ο Σταυρός είναι σημείο της απαθείας, λέγει ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής, θέλοντας να τονίσει με αυτό την κατάργηση της αμαρτίας, που θανατώνει την ζωή. Αυτό είναι το σημείο του πνευματικού ανθρώπου, λύτρωσις από την αμαρτία και ψυχική αναγέννησις δια της θείας χάριτος.

Η εορτή του Σταυρού στο ενδιάμεσο διάστημα των κόπων της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, αυτό ακριβώς το πράγμα θέλει να μας διδάξει, καθώς φαίνεται και από το συναξάριο της Κυριακής, ότι:

– Ο σταυρός της ζωής μας υπενθυμίζει το δένδρο της ζωής, που ήτο φυτευμένο στο μέσον του παραδείσου, το οποίο γεύθηκε ο Αδάμ λόγω παρακοής και ακρατείας του. Ενώ εμείς, με λίγη εγκράτεια, απ’ αυτό το ξύλο αξιωνόμεθα να κοινωνούμε, από το οποίο κάποτε δια του Αδάμ εξαπατηθήκαμε, ώστε να ζούμε πλέον πάντοτε και να μην πεθαίνουμε ποτέ.

– Οι κόποι της νηστείας είναι ένα είδος σταυρώσεως, αλλ’ όταν ενθυμηθούμε την σταύρωση και τα πάθη που υπέμεινε ο Κύριός μας, παίρνουμε θάρρος και παρηγοριά. Ότι ο Ιησούς Χριστός σταυρώθηκε για μας, σημαίνει ότι κι εμείς είμεθα υποχρεωμένοι να σταυρούμεθα μ’ Αυτόν για ν’ αναστηθούμε και δοξασθούμε μαζί Του.

– Η νηστεία είναι πικρά, όπως πικρά ήσαν και τα νερά της ερήμου της Μερράς. Αλλ’ όπως εκείνα γλυκάνθησαν, όταν βύθισε την ράβδο του μέσα σ’ αυτά ο Μωυσής, έτσι και η πικρία της νηστείας μετατρέπεται σε ευχάριστη γεύση από την γλυκύτητα του Σταυρού.

– Στην περίοδο της Νηστείας, η πνευματική πάλη με τον εχθρό είναι ιδιαίτερα πεισματώδης και έχουμε ανάγκη από εξωτερική βοήθεια. Ο Δεσπότης και αρχηγός όλων μας, μάς στέλλει ως πνευματικό όπλο τον Σταυρό, μπροστά στον οποίο τρέμουν και εξαφανίζονται οι διαβολικές δυνάμεις.

– Ο καιρός της Νηστείας είναι μία μορφή ταξιδιού που κάνουμε στην έρημο αυτού του αιώνος με σκοπό να φθάσουμε στην άνω Ιερουσαλήμ. Μ’ αυτή την σκέψη, ο κάθε ταξιδιώτης, κουρασμένος από τα βάρη του και λόγω του μήκους της οδού, εάν εύρη κάποιο σκιερό δένδρο, αναπαύεται. Έτσι ανανεώνει τις δυνάμεις του για την επόμενη διαδρομή. Το ίδιο γίνεται και σ’ εμάς. Καθώς είμαστε κουρασμένοι από την οδό της νηστείας, τίθεται ανάμεσά μας ο Σταυρός, μας ενισχύει και μας επαυξάνει τον πόθο για το υπόλοιπο ταξίδι της νηστείας που ακολουθεί.

– Ο Σταυρός είναι το σκήπτρο του Χριστού. Και, όπως ένας βασιλιάς, όταν πηγαίνει κάπου, στέλλει πρώτα την σημαία και το σκήπτρο του ως σημείο προεξαγγελτικό, έτσι ακριβώς και ο Βασιλεύς Χριστός θέλοντας να μας προαναγγείλει την προσεχή άφιξή του, την μεγαλύτερη νίκη κατά του θανάτου και την δόξα της αναστάσεώς του, μας στέλλει το βασιλικό σκήπτρο, δηλ. τον Σταυρό, για να μας χαροποιήσει και να μας προετοιμάσει για την υποδοχή του ως Ουρανίου Βασιλέως και Νικητού.

Στο τέλος του όρθρου αυτής της Κυριακής γίνεται η έξοδος και προσκύνησις του Τιμίου Σταυρού, τον οποίο προσκυνούμε και ψάλλουμε: «Τὸν Σταυρόν Σου προσκυνούμε, Δέσποτα, καὶ τὴν ἁγίαν Σου Ἀνάστασιν δοξάζομεν». Αυτός ο ύμνος μας φέρει στην μνήμη τα άγια Πάθη του Χριστού, τους θρήνους της παναχράντου Μητρός Του και τις χορηγούμενες δωρεές του αγίου Σταυρού.

«Δεῦτε πιστοί, τὸ ζωοποιὸν Ξύλον προσκυνήσωμεν, ἐν ᾧ Χριστός, ὁ Βασιλεὺς τῆς δόξης, ἑκουσίως χεῖρας ἐκτείνας, ὕψωσεν ἡμᾶς εἰς τὴν ἀρχαίαν μακαριότητα…».

«Δεῦτε, πιστοί, Ξύλον προσκυνήσωμεν, δι᾿ οὗ ἠξιώθημεν, τῶν ἀοράτων ἐχθρῶν συντρίβειν τὰς κάρας. Δεῦτε πᾶσαι αἱ πατριαὶ τῶν ἐθνῶν, τὸν Σταυρὸν τοῦ Κυρίου ὕμνοις τιμήσωμεν… μετὰ φόβου ἀσπαζόμεθα, καὶ τὸν ἐν σοὶ προσπαγέντα Θεόν, δοξάζομεν…».

«Σήμερον τὸ προφητικὸν πεπλήρωται λόγιον: Ἰδοὺ γὰρ προσκυνοῦμεν εἰς τὸν τόπον, οὗ ἔστησαν οἱ πόδες σου Κύριε, καὶ ξύλου σωτηρίας γευσάμενοι, τῶν ἁμαρτίας παθῶν ἐλευθερίας ἐτύχομεν…».

Γέροντας Πετρώνιος Τανάσε, Οι Πύλες της Μετανοίας – Στοχασμοί στο Τριώδιο, Ορθόδοξος Κυψέλη, Θεσσαλονίκη, 2003.