Μεγάλη Εβδομάδα

«Από το Πάθος στην Ανάσταση»

Η Μ. Σαρακοστή καθιερώθηκε από την Εκκλησία μας ακριβώς για να μας προετοιμάσει να ζήσουμε την Μεγάλη Εβδομάδα με τον τρόπο που πρέπει: πνευματικά και όχι τυπικά και εξωτερικά. Μοιάζει η περίπτωση με την σκληρή άσκηση και προπόνηση που κάνουν οι διάφοροι αθλητές, για να φτάσουν μόνο και μόνο στο να αγωνιστούν σ’ έναν αγώνα που μπορεί να κρατήσει μόλις μερικά λεπτά ή δευτερόλεπτα. Έτσι εκείνο που απαιτεί η Μ. Εβδομάδα φαίνεται ότι είναι η ετοιμότητα και η εγρήγορση ενός αθλητή, άρα η ραθυμία και η ακηδία είναι τα στοιχεία αρνήσεως και καταστροφής του πνεύματος που την χαρακτηρίζει.

Πού οφείλεται άραγε η απαίτηση αυτή για μία τόσο μεγάλη προετοιμασία; Γιατί δεν μπορεί κανείς με άμεσο τρόπο, απροϋπόθετα, να μπει μέσα στην Μ. Εβδομάδα;

Η Μ. Εβδομάδα έχει ως περιεχόμενο όλα εκείνα τα συγκλονιστικά γεγονότα του Πάθους, αλλά και της Αναστάσεως του Κυρίου, με τα οποία κυρίως μας απολύτρωσε από την φθορά και τον θάνατο. Πρόκειται δηλαδή για γεγονότα που έχουν καθαρά πνευματικό χαρακτήρα και κατά συνέπεια απαιτούν προς κατανόηση και θέασή τους ανεπτυγμένες πνευματικές αισθήσεις. Οι πνευματικές αισθήσεις δεν γεννώνται και δεν ανταπτύσσονται αυτομάτως και χωρίς κόπο. Για να τις αποκτήσει κανείς χρειάζεται να κοπιάσει, να κουραστεί μέσα κυρίως από τον αγώνα κατά του σαρκικού φρονήματος που αντιστρατεύεται το πνεύμα (βλ. Γαλ. 5, 17). Η Σαρακοστή λοιπόν έχει ως περιεχόμενο ακριβώς τον αγώνα αυτόν, που φανερώνεται μέσα από την νηστεία, την πιο έντονη και συχνή προσευχή, τις μετάνοιες, τις αγρύπνιες. Συμβαίνει κάτι παρόμοιο με το φως του ήλιου. Για να το δει κανείς χρειάζεται να έχει υγιή τα μάτια του, ακέραιη την αίσθηση της οράσεώς του. Έτσι και με το πνευματικό φως των ημερών της Εβδομάδος αυτής: δεν μπορεί κανείς να το δει παρά στον βαθμό που έχει υγιά την πνευματική του όραση. Την αλήθεια ότι τα γεγονότα είναι σαν το φως του ήλιου ακούμε και στα τροπάρια της πρώτης ήδη ημέρας, της Μ. Δευτέρας, όπως στο πολύ γνωστό: «Τὰ πάθη τὰ σεπτά ἡ παροῦσα ἡμέρα ὡς φῶτα σωστικὰ ἀνατέλλει τῷ κόσμῳ».

Υπάρχει όμως και μία ακόμη αλήθεια που θίγεται μέσα από την παρομοίωση που κάνουμε και που εκφράζει πράγματι το περιεχόμενο της πίστεώς μας. Όπως για να δει κανείς το φως του ήλιου απαιτείται να βρίσκεται μέσα στις ακτίνες του, να είναι δηλαδή μέτοχος του φωτός, κατά τον ίδιο τρόπο και η κατανόηση και η θέαση του φωτός των ημερών της Μ. Εβδομάδος σημαίνουν μετοχή σ’ αυτό. Με άλλα λόγια παρακολουθεί και κατανοεί τα γεγονότα του Πάθους και της Αναστάσεως του Χριστού εκείνος που μετέχει σ’ αυτά.

Υπό το πνεύμα αυτό η Μ. Εβδομάδα δεν είναι μόνον η πορεία του Χριστού στα γεγονότα της απολυτρώσεως του ανθρώπου, αλλά και η πορεία ημών των πιστών μαζί με τον Χριστό. Έτσι αν δεν δούμε τον εαυτό μας κατά τις ημέρες αυτές μαζί με Εκείνον στο Μυστικό Δείπνο, στην αγωνία του κήπου της Γεθσημανή, στην σύλληψή Του, στην δίκη και την καταδίκη Του, στα Πάθη και την Σταύρωσή Του, αλλά και στο υπερφυές γεγονός της Αναστάσεώς Του, δεν θα μπορούμε να πούμε ότι πράγματι νιώσαμε τι σημαίνει Μεγάλη Εβδομάδα. Κοντολογίς η Εβδομάδα αυτή δεν είναι μόνον η πρόκληση για να γνωρίσουμε από πιο κοντά τον Ιησού, αλλά και η πρόκληση να γνωρίσουμε από πιο κοντά και τον εαυτό μας. Η Μ. Εβδομάδα λειτουργεί πάντα ως ο πνευματικός καθρέπτης μας.

Με βάση τα παραπάνω, κανείς δεν έχει το δικαίωμα να γιορτάσει Πάσχα, αν προηγουμένως δεν περάσει από την συσταύρωσή του με τον Χριστό. Διότι Σταύρωση και Ανάσταση είναι οι δύο πλευρές του ίδιου γεγονότος, που προϋποθέτουν κατ’ ανάγκην συμμετοχή και βίωση.

Πώς όμως σταυρώνεται κανείς με τον Χριστό; Πως συμπορεύεται μαζί Του; Την απάντηση την παίρνουμε από την υμνολογία και πάλι της Μ. Δευτέρας. Αφού ο υμνογράφος αναφερθεί στην άνοδο του Κυρίου στα Ιεροσόλυμα και στα γεγονότα που θα επακολουθήσουν, σημειώνει: «Δεῦτε οὖν καὶ ἡμεῖς, κεκαθαρμέναις διανοίαις, συμπορευθῶμεν αὐτῷ καὶ συσταυρωθῶμεν καὶ νεκρωθῶμεν δι᾽ αὐτὸν ταῖς τοῦ βίου ἡδοναῖς». Εμπρός κι εμείς οι πιστοί, με καθαρές τις διάνοιες, ας πορευτούμε μαζί Του κι ας συσταυρωθούμε κι ας νεκρωθούμε για χάρη Του ως προς τις ηδονές του βίου.

Η συσταύρωση δηλαδή με τον Χριστό, που κατανοείται ως νέκρωση της αμαρτίας του κόσμου, προϋποθέτει την κάθαρση της διανοίας, του νου και της καρδιάς μας. Κι αυτό θα πει: μόνον μία καθαρή καρδιά μπορεί να συμμετάσχει στα πάθη του Χριστού, άρα και να γίνει μέτοχος και της Αναστάσεώς Του.

Πως καθαρίζεται όμως ο νους και η διάνοια του ανθρώπου; Ασφαλώς με την λήψη της χάριτος του αγίου Πνεύματος. Κανείς άλλος, εκτός από τον Ίδιο τον Θεό, δεν μπορεί να καθαρίσει τα έγκατα της υπάρξεώς μας που είναι ο νους και η διάνοιά μας. «Ἐλθὲ καὶ σκήνωσον ἐν ἡμῖν καὶ καθάρισον ἡμᾶς ἀπὸ πάσης κηλῖδος» λέμε στην γνωστή προσευχή του «Βασιλεῦ Οὐράνιε» απευθυνόμενοι προς το Παράκλητον Πνεύμα, ενώ ο μεγάλος νηπτικός Διδάσκαλος της Εκκλησίας άγιος Διάδοχος επισημαίνει: «Νοῦν καθαρίσαι μόνου τοῦ ἁγίου Πνεύματός ἐστι».

Και το Άγιον Πνεύμα έρχεται στον εσωτερικό μας κόσμο με την συμμετοχή στα μυστήρια της Εκκλησίας μας -ιδίως στην Θεία Ευχαριστία, όταν βεβαίως εν μετανοία κανείς μετέχει σ’ αυτήν- αλλά και με όλη την προσπάθεια που κάνουμε για να τηρήσουμε το θέλημα του Θεού, τις εντολές του Ιησού Χριστού. Έτσι π.χ. ο αγώνας για την απόκρουση των πονηρών λογισμών, (σκέψεων και εικόνων), ο αγώνας για έλεγχο των λόγων μας, (ακόμη και στην περίπτωση που τα πάθη μας μάς εκβιάζουν να απαντήσουμε υβριστικά σε υβριστική για μας επίθεση των άλλων), ο αγώνας για μη διάπραξη αμαρτίας, (έστω κι αν οι εξωτερικές συνθήκες είναι «ιδανικές» για κάτι τέτοιο), είναι στην πραγματικότητα αγώνας να κρατήσουμε σταθερά μέσα μας το Αγιον Πνεύμα, άρα και καθαρή την ψυχή μας.

Το λιγότερο λοιπόν που έχουμε να κάνουμε, αν θέλουμε στ’ αλήθεια να ζήσουμε την Ανάσταση του Κυρίου και ως δική μας ανάσταση, είναι να αξιοποιήσουμε όλες τις ευκαιρίες που μας προσφέρει η Εκκλησία μας την Εβδομάδα αυτή. Κι αυτό σημαίνει: τακτική συμμετοχή στις διάφορες ακολουθίες, συμμετοχή στο μυστήριο της μετανοίας, την εξομολόγηση, συμμετοχή στην Θεία Ευχαριστία, πρόσκληση για μεγαλύτερο αυτοέλεγχο και προσφορά στον συνάνθρωπο.

Ας ευχηθούμε λοιπόν να μην είναι η Μ. Εβδομάδα μία παρένθεση στην ζωή μας. Να μην επανέλθουμε δηλαδή μετά το πέρας της και πάλι στα ίδια αμαρτήματα, και πάλι στην ρηχή πεζότητα της ζωής μας. Θα ήταν πραγματικά άγιο να επικαλούμαστε τον Θεό να γίνει η Μεγάλη Εβδομάδα με την ιδιαίτερη χάρη που είναι φορτισμένη, το περιεχόμενο ολόκληρης της ζωής μας. Αυτό απαιτεί άλλωστε και η φυσιολογία μας ως χριστιανών, ως μελών δηλαδή του Κυρίου από την ώρα που βαπτισθήκαμε και χριστήκαμε στο άγιο όνομά Του.

Γεώργιος Δορμπαράκης, Του Πάθους και της Ανάστασης, 1η έκδ., Αθήνα, Αρχονταρίκι, 2014.