Τα Άγια Θεοφάνεια
Τῇ ΣΤ΄ τοῦ μηνὸς Ἰανουαρίου ἑορτάζομεν τὰ Ἅγια Θεοφάνεια[1] τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ.[2]
Στις αρχές του τριακοστού έτους της ηλικίας του Ιησού, ο Ιωάννης ο Πρόδρομος, που είχε περίπου την ίδια ηλικία μ’ Αυτόν[3] και ζούσε από την παιδική του ηλικία μέχρι τότε στην έρημο, πήρε εντολή από το Θεό και ήρθε στα περίχωρα του Ιορδάνη και κήρυττε βάπτισμα μετανοίας για τη συγχώρηση των αμαρτιών. Τότε ο Υιός και Λόγος του Θεού που ντύθηκε τον παλαιό Αδάμ (δηλ. έγινε άνθρωπος) και έκαμε όλα όσα όριζε ο Ιουδαϊκός νόμος πήγε για να βαπτισθεί στον Ιωάννη τον μεγάλο προφήτη. Αυτός όμως Τον εμπόδιζε λέγοντας· «Εγώ έχω ανάγκη (που είμαι αμαρτωλός) να βαπτιστώ από Εσένα (που είσαι αναμάρτητος) και Συ έρχεσαι προς εμένα για να βαπτιστείς».[4] Όταν όμως άκουσε από τον Κύριο το «Άφησε τώρα τις αντιρρήσεις, διότι (έτσι) είναι αναγκαίο να εκπληρώσω όλα τα έργα του μωσαϊκού νόμου», τότε δέχτηκε να Τον βαπτίσει. Ζήτησε, λοιπόν, ο Δεσπότης και έλαβε από το δούλο Του το βάπτισμα. Τότε συνέβησαν τα παράδοξα εκείνα και υπερφυσικά γεγονότα. Δηλαδή, ανοίχθηκαν οι ουρανοί. Κατέβηκε το Άγιο Πνεύμα εν είδει περιστεράς επάνω στον βαπτιζόμενο και ακούσθηκε από τον ουρανό η φωνή που έλεγε ότι Αυτός που βαπτιζόταν εκεί ως άνθρωπος είναι ο Υιός του Θεού ο αγαπητός.[5] Από όλα αυτά έγινε γνωστή η θεότητα του Ιησού και το μεγάλο μυστήριο της Αγίας Τριάδος. Από αυτά τα γεγονότα η σημερινή γιορτή ονομάσθηκε Θεοφάνεια ή Θεοφάνια, που σημαίνει φανέρωση του Θεού στους ανθρώπους. Και μόλις ο Χριστός βαπτίσθηκε, αγίασε όλη τη φύση των υδάτων, κι αφού έθαψε μέσα στα νερά κάθε αμαρτία των ανθρώπων βγήκε αμέσως από τα νερά του Ιορδάνη.
Απ’ αυτή τη σεβάσμια και αγία ημέρα χρονολογείται το βάπτισμα των χριστιανών και απ’ αυτή την ημέρα ξεκίνησε το σωτήριο κήρυγμα της βασιλείας των ουρανών.
Έτσι ο Κύριος με το Βάπτισμά Του ανακαίνισε την ανθρώπινη φύση μας, που είχε παλαιωθεί από την αμαρτία και μας χάρισε τη Βασιλεία των ουρανών.
Τα Άγια Θεοφάνεια του Κυρίου και Θεού και Σωτήρος μας Ιησού Χριστού τα γιορτάζουμε σήμερα στη Μεγάλη Εκκλησία[6] αλλά και στις τοπικές Άγιες Εκκλησίες (των άλλων περιοχών) κάνοντας αγρυπνία που αρχίζει από το βράδυ της προηγούμενης ημέρας.
Αὐτῷ ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
Αρχιμανδρίτης Ιερώνυμος Κ. Δελημάρης, Τι γιορτάζουμε στις γιορτές του Χριστού και της Παναγίας: Τα συναξάρια των δεσποτικών και των θεομητορικών εορτών της Εκκλησίας σε απλή γλώσσα, 1η έκδ. Ναύπακτος, Αδελφότης Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Ναυπάκτου, 2004
[1] Θεοφάνεια: Θέμα της εορτής είναι σήμερα η Βάπτιση του Ιησού Χριστού από τον τίμιο Πρόδρομο και η φανέρωση της Αγίας Τριάδος κατά τη Βάπτιση. Το γεγονός της Βαπτίσεως πρέπει να έγινε το χειμώνα (ίσως αρχές Ιανουαρίου) μεταξύ των ετών 26 και 27 μ.Χ. Πάντως είναι η αρχαιότερη χριστιανική γιορτή μετά το Πάσχα και γιορτάζεται απ’ όλη τη χριστιανοσύνη στις 6 Ιανουαρίου. Η πρώτη μαρτυρία γι’ αυτή προέρχεται από τον Κλήμη Αλεξανδρείας (†215 περίπου). Μετά τον 4ο αιώνα καθιερώθηκε σχεδόν για όλη τη χριστιανοσύνη η 6η Ιανουαρίου για τη Βάπτιση και η 25η Δεκεμβρίου για τη Γέννηση του Χριστού. Μόνο οι αρμενικές και οι κοπτικές εκκλησίες γιορτάζουν ακόμα και σήμερα στις 6 Ιανουαρίου και τις δύο γιορτές μαζί (βλέπε Ιω. Φουντούλη, Θεοφάνεια, ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΗΘΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ, τ. 6ος, εκδόσεις Μαρτίνος, στ. 359.
[2] Το συναξάριο του μηναίου συμπληρώθηκε με στοιχεία από το Μέγα Ωρολόγιο, έκδοση Απ. Διακονίας, Αθήνα 1998.
[3] Ήταν έξι μήνες μεγαλύτερος. Βλέπε Λουκά α΄, 26.
[4] Ματθαίου γ΄, 14-15.
[5] Ματθ. γ΄, 13-17, Μάρκ. α΄, 9-12, και Λουκ. γ΄, 1-23.
[6] Στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, στην Κωνσταντινούπολη.