Η περιτομή του Χριστού και η ονοματοδοσία Του

Οκτώ ημέρες μετά την γέννησή Του ο Χριστός δέχθηκε την περιτομή, όπως όλα τα βρέφη των Ιουδαίων, και γι’ αυτό εορτάζουμε το γεγονός αυτό την 1^η Ιανουαρίου.

Ο Κύριος αργότερα κατήργησε την περιτομή -την οποία ο Ίδιος είχε νομοθετήσει στον πατριάρχη Αβραάμ- διότι «η περιτομή των Εβραίων σήμαινε και προτύπωνε το Βάπτισμα των χριστιανών,… και έπρεπε να παύσει ο τύπος, όταν ήλθε το πρωτότυπο».[1] Παρ’ όλα αυτά ο Κύριος, ως βρέφος, δέχτηκε ο Ίδιος την περιτομή στην παναγία σάρκα Του, για τέσσερις κυρίως λόγους: Πρώτον, «για να μην θεωρηθεί παραβάτης του νόμου. Δεύτερον για να μην νομισθεί ως φαντασία η σωτήρια σάρκωσή Του. Τρίτον, για να μας εκπαιδεύσει στην ταπείνωση και την υπακοή. Και τέταρτον, για να μάθουμε κι εμείς να περιτέμνουμε από την καρδιά μας τις εμπαθείς ενθυμήσεις… Αυτή είναι η αληθινή και αγία περιτομή».[2]

***

Η περιτομή ήταν για τους Ιουδαίους και ημέρα της ονοματοδοσίας. Ο Χριστός έλαβε το όνομα Ιησούς, που ερμηνεύεται Σωτήρ.[3]

Ιησούς είναι το όνομα με το οποίο ονόμασε τον Χριστό ο αρχάγγελος Γαβριήλ την ημέρα του Ευαγγελισμού λέγοντας στην Παναγία: Ἰδοὺ συλλήψῃ ἐν γαστρὶ καὶ τέξῃ υἱόν, καὶ καλέσεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἰησοῦν. Επίσης Άγγελος Κυρίου εμήνυσε την εκ Πνεύματος Αγίου γέννηση του Χριστού προς τον Ιωσήφ, τον μνήστορα της Παναγίας, λέγοντας: Καλέσεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἰησοῦν· αὐτὸς γὰρ σώσει τὸν λαὸν αὐτοῦ ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν αὐτῶν.[4]

Το Ιησούς είναι το αγιότερο όλων των ονομάτων: τὸ ὑπὲρ πᾶν ὄνομα. Λέγει ο όσιος Νικόδημος ο Αγιορείτης: Το όνομα Ιησούς «είναι μία σύνοψη όλων εκείνων που έκανε (ο Χριστός) για την σωτηρία σου, και ένας αρραβώνας όλων εκείνων που έχει σκοπό να κάμει (εάν δεν εμποδισθεί από σένα) στο μέλλον, και να σε φέρει εμπράκτως στο ολοϋστερινό τέλος σου, που είναι ο Παράδεισος».[5]

Οι κυριότερες ονομασίες που έλαβε ο Ιησούς Χριστός και αναφέρονται στην θεία Οικονομία είναι οι εξής:

1. Μεσσία ή Χριστός

Η λέξη Μεσσίας είναι εβραϊκή και σημαίνει Αυτόν που έχει χρισθεί, τον Χριστό.

Στην Παλαιά Διαθήκη χριστοί ονομάζονταν οι βασιλείς, οι ιερείς και οι προφήτες, διότι αυτοί μόνον χρίονταν με το άγιο έλαιο του χρίσματος. Στην Καινή Διαθήκη χριστοί ονομάζονται όλοι οι βαπτισμένοι χριστιανοί, διότι μετά την βάπτισή τους, χρίσθηκαν με το άγιο Μύρο. Κατ’ εξοχήν όμως Χριστός ονομάζεται ο μόνος κατά φύσιν χριστός, που ήλθε στον κόσμο για να καταστήσει τον άνθρωπο, κατά Χάριν, χριστό.

Ο Κύριος είναι Εκείνος που έχρισεν ο Θεός Πνεύματι Αγίω, είναι ο κεχρισμένος από το Άγιο Πνεύμα. Αυτό προφήτευσε ο προφήτης Δαυίδ λέγοντας: Διὰ τοῦτο ἔχρισε ὁ Θεός, ὁ Θεός σου, ἔλαιον ἀγαλλιάσεως παρὰ τοῦς μετόχους σου.[6] Δηλαδή: Ω Θεέ Ιησού, ο Θεός Πατήρ σε έχρισε με το Άγιο Πνεύμα (διότι αυτό είναι το έλαιον αγαλλιάσεως) με ιδιαίτερο και ξεχωριστό τρόπο συγκριτικά με τους άλλους χριστούς και πνευματοφόρους ανθρώπους.

Η ονομασία του Χριστού είναι ομολογία όλης της Αγίας Τριάδος, επειδή δηλώνει «και τον Θεό που έχρισε, και τον Υιό που χρίσθηκε, και το Χρίσμα, δηλαδή το Άγιον Πνεύμα».[7]

2. Εμμανουήλ

Το όνομα αυτό είναι επίσης εβραϊκό, και σημαίνει μεθ’ ημών ο Θεός, δηλαδή ο Θεός μαζί μας. Αναφέρεται από τον προφήτη Ησαΐα οκτώ αιώνες πριν από την γέννηση του Χριστού: Ἰδοὺ ἡ παρθένος ἐν γαστρὶ ἕξει καὶ τέξεται υἱόν, καὶ καλέσεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἐμμανουήλ, ὅ ἐστι μεθερμηνευόμενον μεθ᾿ ἡμῶν ὁ Θεός.[8] Ο ευαγγελιστής Ματθαίος βεβαιώνει ότι η προφητική ρήση αναφέρεται στον Χριστό. Στο ερώτημα πότε ο Χριστός ονομάσθηκε Εμμανουήλ, απαντά ο ιερός Χρυσόστομος: «Εδώ δίνει ως όνομα τα γεγονότα… Το καλέσουσι Εμμανουήλ λοιπόν σημαίνει… ότι θα ιδούν τον Θεό μεταξύ των ανθρώπων. Πάντοτε βέβαια ο Θεός βρισκόταν μεταξύ των ανθρώπων, ποτέ όμως τόσο φανερά».[9]

3. Υιός του Θεού και Υιός του ανθρώπου

Ο Χριστός είναι ο Υιός του Θεού και Θεός αληθινός. Το γεγονός αυτό είναι το θεμέλιο της πίστεώς μας. Ο αρχάγγελος Γαβριήλ λέγει την ημέρα του Ευαγγελισμού προς την Υπεραγία Θεοτόκο: Πνεῦμα Ἅγιον ἐπελεύσεται ἐπὶ σὲ καὶ δύναμις ὑψίστου ἐπισκιάσει σοι· διὸ καὶ τὸ γεννώμενον ἐκ σοῦ ἅγιον κληθήσεται υἱὸς Θεοῦ.[10]

Στην Βάπτιση και την Μεταμόρφωση του Χριστού ο Θεός Πατήρ βεβαιώνει: Οὗτος ἐστιν ὁ Υἱός μου ὁ ἀγαπητός. Και όταν ο Ιησούς Χριστός ρώτησε τους Μαθητάς Του: «Ποιος λέτε ότι είμαι;» ο απόστολος Πέτρος απάντησε: «Εσύ είσαι ο Χριστός, ο Υιός του Θεού του ζώντος».[11]

Ο ευαγγελιστής Ιωάννης μας βεβαιώνει: Ὃς ἂν ὁμολογήσῃ ὅτι Ἰησοῦς ἐστιν ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ, ὁ Θεὸς ἐν αὐτῷ μένει καὶ αὐτὸς ἐν τῷ Θεῷ. Από τον λόγο αυτό «συμπεραίνεται ότι όταν κάποιος ομολογεί με το στόμα και πιστεύει με την καρδιά ότι ο Ιησούς Χριστός είναι αληθινός Υιός του Θεού, η πίστη και η ομολογία αυτή του προξενεί ένα πολύ μεγάλο στέφανο και υπερφυσικό μισθό: την ενοίκηση και διαμονή του Θεού, δηλαδή το να μένει ο Θεός στην καρδιά του και αυτός αντιστρόφως να μένει στον Θεό… Γι’ αυτό και οι καλούμενοι νηπτικοί Πατέρες, ακολουθώντας τον λόγο τούτο του Θεολόγου, διδάσκουν ότι όλοι οι χριστιανοί πρέπει να μελετούν πάντοτε και να προσεύχονται αδιαλείπτως την σύντομη και μονολόγιστη Ευχή που λέγει: «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, Υἱὲ τοῦ Θεοῦ, ἐλέησόν με». Διότι αυτός που μελετά συνεχώς αυτή την Ευχή στην καρδιά του, αυτός ομολογεί ότι ο Ιησούς είναι Υιός του Θεού».[12]

***

Η προσωνυμία υιός του ανθρώπου σήμαινε για τους Ιουδαίους γενικά τον άνθρωπο. Ο Κύριος χρησιμοποίησε πολλές φορές την προσωνυμία αυτή για τον εαυτό Του. Με τον τρόπο αυτό θύμιζε στους Ιουδαίους το αποκαλυπτικό όραμα του προφήτου Δανιήλ, στο οποίο αρχικά παρουσιάζονται με μορφή θηρίων οι ανθρώπινες αυτοκρατορίες που θα καταρρεύσουν, και κατόπιν εμφανίζονται ο υιός του ανθρώπου, δηλαδή ο Μεσσία, στον οποίο δίδεται η αιώνια βασιλεία του κόσμου.[13]

Η έκφραση υιός του ανθρώπου όταν αποδίδεται στον Χριστό τονίζει την ανθρώπινη φύση Του, όπως η αντίστοιχη έκφραση υιός του Θεού τονίζει την θεία Του φύση. Ο όσιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός ανακεφαλαιώνει την πίστη της Εκκλησίας: «Ὁμολογοῦμεν Αὐτὸν ἕνα Υἱὸν τοῦ Θεοῦ καὶ μετὰ τὴν ἐνανθρώπησιν, καὶ Υἱὸν ἀνθρώπου τὸν αὐτόν, ἕνα Χριστόν, ἕνα Κύριον… τὸν αὐτὸν ὁμοῦ Θεόν τε καὶ ἄνθρωπον, Θεὸν τέλειον καὶ ἀνθρωπον τέλειον».[14]

Ο Υιός του Θεού, κινούμενος από αγάπη, ἐκ Παρθένου ἁγίας σαρκωθείς, ἐκένωσεν ἑαυτὸν μορφήν δούλου λαβών, καὶ ἔγινε Υἱὸς ἀνθρώπου γιὰ νὰ μᾶς καταστήση κατὰ Χάριν υἱοὺς Θεοῦ. Αυτήν την θεία αγάπη, που φανερώθηκε στον κόσμο δια της Θεοτόκου, υμνεί ο πιστός: Υἱὸν τοῦ Θεοῦ, διὰ σπλάγχνα οἰκτιρμῶν Υἱὸν ἀνθρώπου γεγενημένον, ἡ γεννήσασα, υἱὸν φωτὸς καὶ ἡμέρας με… Ὑπεράμωμε ποίησον, καὶ οὐρανίου Πατρὸς ἄξιον δεῖξον υἱόν.[15]

Εκτός των ονομάτων αυτών ο Χριστός απέδωσε στον εαυτό Του διάφορες ονομασίες που αναφέρονται στην θεία Οικονομία. Πολλές φορές ο Χριστός ονόμασε τον εαυτό Του Κύριο. Σε άλλες περιπτώσεις είπε: Ἐγώ εἰμι τὸ φῶς τοῦ κόσμου, ὁ ἄρτος τῆς ζωῆς, ὁ ποιμὴν ὁ καλός, ἐγώ εἰμι ἡ ἀνάστασις, ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή, ἐγώ εἰμι ἡ ἄμπελος, ὁ πρῶτος καὶ ὁ ἔσχατος, ἡ ρίζα καὶ τὸ γένος Δαυΐδ, ὁ ἀστὴρ ὁ λαμπρὸς ὁ πρωϊνός.[16]

Ιερομόναχος Γρηγόριος, Η Ορθόδοξη Πίστη, Λατρεία και Ζωή, Σχεδίασμα ορθοδόξου κατηχήσεως, Ιερόν Κουτλουμουσιανόν Κελλίον Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος, Άγιος Όρος, 2012