Κυριακὴ τοῦ Πάσχα
Ἀνέτειλεν ἤδη ἡ «ἑορτὴ ἑορτῶν καὶ πανήγυρις πανηγύρεων», ἡ μεγάλη καὶ ἔνδοξος ἡμέρα τοῦ Πάσχα. Ἡ λέξις Πάσχα εἶνε ἑβραϊκὴ καὶ σημαίνει τὴν διάβασιν, τὸ πέρασμα. Ὅταν ὁ Ἄγγελος ἐφόνευσε τὰ πρωτότοκα τῶν Αἰγυπτίων, διέβη ἔμπροσθεν τῶν Ἑβραϊκῶν οἰκιῶν, χωρὶς νὰ εἰσέλθῃ ἐντὸς αὐτῶν καὶ νὰ φονεύσῃ τὰ τέκνα τῶν Ἑβραίων, ἐμποδιζόμενος ἀπὸ τὸ αἷμα τοῦ θυσιασθέντος ἀμνοῦ μὲ τὸ ὁποῖον εἶχον βαφῆ τὰ ἀνώφλια καὶ αἱ παραστάδες τῶν θυρῶν. Οἱ Ἑβραίοι ἐτέλουν τὴν ἑορτὴν τοῦ Πάσχα εἰς ἀνάμνησιν αὐτοῦ τοῦ γεγονότος, καθὼς καὶ τοῦ γεγονότος τῆς κατὰ θαυματουργικὸν τρόπον διαβάσεως τῆς Ἐρυθρᾶς Θαλάσσης καὶ σωτηρίας των ἐκ τῆς δουλείας τοῦ Φαραώ. Ἀλλὰ τὰ γεγονότα αὐτὰ ἦσαν συγχρόνως καὶ τύπος ἄλλων ὑψηλῶν ἐννοιῶν. Αἴγυπτος εἶνε ἡ ἁμαρτία καὶ τύραννος Φαραώ ὁ Διάβολος. Ὁ Κύριός μας, ὁ Ἀμνός τοῦ Θεοῦ, κατελθὼν ἐξ οὐρανοῦ εἰς τὴν γῆν καὶ σταυρωθεὶς καὶ ταφεὶς καὶ ἀναστάς, μᾶς ἔσωσεν ἀπὸ τὴν χώραν τῆς πικρᾶς δουλείας μας εἰς τὴν «ἀνθοποιὸν νομήν», εἰς τὰς ὁλανθίστους κοιλάδας τῆς πνευματικῆς ζωῆς, καὶ συνέτριψε τὸν ἐχθρόν μας Διάβολον. Αὐτὸ τὸ πέρασμα, αὐτὴν τὴν διάβασιν ἑορτάζομεν σήμερον. Τὴν διάβασιν ἀπό τὴν ἐνοχὴν τῆς ἁμαρτίας εἰς τὴν δικαίωσιν, ἀπὸ τὰ ἔργα τοῦ σκότους εἰς τὴν ἀρετήν, ἀπὸ τὴν κατάραν εἰς τὴν εὐλογίαν, ἀπὸ τὴν φθορὰν εἰς τὴν ἀφθαρσίαν, ἀπὸ τὸν θάνατον εἰς τὴν ζωήν, ἀπὸ τὴν γῆν εἰς τὸν οὐρανόν· λοιπὸν «ᾄσωμεν τῷ Κυρίῳ, ἐνδόξως γὰρ δεδόξασται»!
Ἡ Ἀκολουθία τῆς Κυριακῆς τοῦ Πάσχα, Ὄρθρος καὶ θ. Λειτουργία τοῦ Ἰ. Χρυσοστόμου, τελεῖται συνήθως τὸ μεσονύκτιον τοῦ Σαββάτου πρὸς τὴν Κυριακήν. Κατ᾿ ἀρχὴν ψάλλεται πάλιν ὁ Κανὼν τοῦ Μ. Σαββάτου «Κύματι θαλάσσης…» καὶ τὸ τροπάριον «Ὅτε κατῆλθες πρὸς τὸν θάνατον…». Ἀκολουθεῖ τὸ «Δεῦτε λάβετε φῶς…» καὶ τὸ «Τὴν ἀνάστασίν Σου…». Ἀφοῦ ἀναγνωσθῇ τὸ Εὐαγγέλιον (Μάρκ. ιστ΄1-8), ψάλλεται δεκάκις τὸ «Χριστὸς ἀνέστη…» μετὰ στίχων καὶ ἔπειτα ὁ Κανὼν τῆς ἡμέρας τοῦ Πάσχα, ποίημα, ὡς προείπομεν, τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ, ἀληθινὸν ἀριστούργημα. Ὡς λέγει ὁ θείος Νικόδημος ὁ ἁγιορείτης, «μὲ δύο λαμπρὰ πράγματα ἠθέλησε νὰ λαμπρύνῃ τὴν λαμπρὰν Ἀνάστασιν τοῦ Κυρίου ἀξίως τὴς ἰδικῆς τοῦ λαμπρότητος ὁ λαμπρὸς τῷ βίῳ, λαμπρότερος τῷ λόγῳ καὶ λαμπρότατος τὴν ψυχὴν Ἰωάννης· πρῶτον μὲν γὰρ ἐλάμπρυνε τὴν λαμπρὰν ἡμέραν ταύτην ὄχι μὲ ἄλλον ἦχον, ἀλλὰ μὲ τὸν πρῶτον, διότι αὐτὸς εἶνε ἦχος ὅπου ἔχει τὸ μέλος ὀρθόν τε σύντονον καὶ γενναῖον… δεύτερον δὲ ἐλάμπρυνε τὴν Λαμπράν ὁ λαμπρὸς μελῳδὸς μὲ τὰς λαμπρὰς ρήσεις τοῦ λαμπροτάτου πανηγυριστοῦ Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, ἵνα ἐκ λαμπροῦ πανηγυριστοῦ, ὑπὸ λαμπροῦ μελῳδοῦ, διὰ λαμπροῦ ἤχου, μὲ λαμπρὰς ρήσεις, λαμπρῶς τὸ λαμπρὸν τῆς Λαμπρᾶς ἡμέρας συγκροτῆται μέλος…» («Ἑορτοδρόμιον» σελ. 418). Ὁ Κανὼν οὗτος εἶνε ἄρτιος (ἐξ ὀκτὼ ᾨδῶν). Ἀκροστιχίδα δὲν ἔχει. Ἀρχίζει δὲ μὲ τὸν εἱρμὸν «Ἀναστάσεως ἡμέρα…». Μετὰ τὸ ἐξαποστειλάριον «Σαρκὶ ὑπνώσας…», ψάλλονται τὰ στιχηρὰ τῶν αἴνων, καθὼς ἐπίσης και τινα εἰδικὰ στιχηρὰ τοῦ Πάσχα, δηλαδὴ τὰ «Πάσχα ἱερόν…», Δεῦτε ἀπὸ θέας…» κ.λ.π. Περὶ τὸ τέλος τῆς θ. Λειτουργίας ἀναγινώσκεται ὁ ἔξοχος «Κατηχητικὸς Λόγος» τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου καὶ ἔπειτα ψάλλεται τὸ ἀπολυτίκιόν του.
Τὸ ἀπόγευμα τῆς Κυριακῆς τοῦ Πάσχα τελεῖται «Ὁ Ἑσπερινὸς τῆς Ἀγάπης». (Σήμερον τελεῖται εἰς πολλοὺς Ναοὺς τὴν 10ην ἢ 11ην πρωϊνὴν ὤραν.) Λέγεται οὕτω, διότι παλαιότερον οἱ Χριστιανοὶ ἀντήλλασσον μεταξύ των φίλημα ἀγάπης. Λέγεται καὶ «δευτέρα Ἀνάστασις», ὅπως ὁ Ἑσπερινὸς τοῦ Μ. Σαββάτου λέγεται «πρώτη Ἀνάστασις». Κατὰ τὸν Ἑσπερινὸν αὐτὸν ἀναγινώσκεται, συμφώνως πρὸς παλαιὸν ἔθιμον, τὸ Εὐαγγέλιον εἰς διαφόρους γλώσσας. Τοῦτο γίνεται πρὸς ἔξαρσιν τοῦ κοσμοϊστορικοῦ καὶ παγκοσμίου χαρακτῆρος τὸν ὁποῖον ἔχει τὸ γεγονὸς τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου. Ἀναστάσεως λοιπὸν ἡμέρα· «λαμπρυνθῶμεν λαοί! Πάσχα, Κυρίου Πάσχα! Ἐκ γὰρ θανάτου πρὸς ζωὴν καὶ ἐκ γῆς πρὸς οὐρανὸν Χριστὸς ὁ Θεὸς ἡμᾶς διεβίβασεν, ἐπινίκιον ᾄδοντας».
Αὐτῷ ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος, ἡ τιμὴ καὶ ἡ προσκύνησις, σὺν τῷ Πατρὶ καὶ τῷ Ἁγίῳ Πνεύματι, εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
Αρχιμανδρίτης Επιφάνιος Ι. Θεοδωρόπουλος, Η Μεγάλη Εβδομάς μετά ερμηνείας, 9η έκδ. Αθήνα, Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος, 2002