Εἰς τὰ Ἅγια Θεοφάνεια[1]

«Καὶ ἰδοὺ ἀνεῴχθησαν αὐτῷ οἱ οὐρανοί
καὶ εἶδε τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ καταβαῖνον
ὡσεὶ περιστεράν,
καὶ ἐρχόμενον ἐπ᾿ αὐτόν.
Καὶ ἰδοὺ φωνὴ ἐκ τῶν οὐρανῶν λέγουσα,
οὗτός ἐστιν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός,
ἐν ᾧ εὐδόκησα»
(Ματθ. 3, 16-17)

Λαμπρὰ καὶ ἔνδοξος, εὐσεβεῖς καὶ ἀγαπητοὶ τοῦ «Ἱ. Πολυκάρπου» ἀναγνῶσται, ἦτο ἡ παρελθοῦσα τῶν Γενεθλίων τοῦ Κυρίου ἑορτή· λαμπροτέρα ὅμως καὶ ἐνδοξοτέρα, εἶνε ἡ παροῦσα τῶν Θεοφανείων ἡμέρα.

Καὶ τότε, ἅμα ἐγεννήθη ὁ Ἰησοῦς, ἐρράγησαν καὶ ἠνεώχθησαν οἱ οὐρανοὶ καὶ ἀπεκάλυψαν ὅλην τὴν θείαν αὑτῶν μεγαλειότητα καὶ χαράν, καὶ τότε ἰδοὺ ἀστήρ, ὁδηγῶν τοὺς ἐξ Ἀνατολῶν μάγους «ἕως οὗ ἐλθὼν ἔστη ἐπάνω οὗ ἦν τὸ παιδίον»· καὶ τότε ἄγγελος ἐμφανισθεὶς εἰς τοὺς ποιμένας ἐλάλησεν αὐτοῖς «Ἰδοὺ εὐαγγελίζομαι ὑμῖν χαρὰν μεγάλην, ὅτι ἐτέχθη ὑμῖν σήμερον Σωτήρ». Χορὸς δὲ ἀγγελικὸς «πλῆθος στρατιᾶς οὐρανίου», προκύψαντες ἐκ τῶν οὐρανῶν ἐδοξολόγησαν, τὸν τεχθέντα Θεάνθρωπον ἡμῶν Λυτρωτήν, ψάλλοντες τὸ «δόξα ἐν Ὑψίστοις Θεῷ καὶ ἐπὶ γῆς εἰρήνη, ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία».

Καὶ κατὰ τὴν μεγάλην ταύτην τῶν Θεοφανείων ἡμέραν, ἅμα ἐβαπτίσθη ὁ Κύριος τῆς δόξης καὶ ἐξῆλθεν εὐθὺς ἀπὸ τοῦ ὕδατος, ἰδοὺ ἀνεῴχθησαν αὐτῷ οἱ οὐρανοί· ἀλλ᾿ ἀντὶ ἀστέρος, φωτεινοῦ δηλονότι ἀγγελικοῦ οὐρανίου σώματος, ἰδοὺ καταβαίνει ἀυτὸ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, τὸ τρίτον πρόσωπον τῆς Ἁγίας Τριάδος, καὶ ἐν εἴδει περιστερᾶς ἔρχεται ἐπὶ τὸν Ἰησοῦν· ἀντὶ δὲ φωνῆς καὶ δοξολογίας ἀγγελικῆς, ἥτις ἀντήχησεν ἐπὶ τῶν ὀροπεδίων καὶ ὑψωμάτων τῆς Βηθλεέμ, ἀκούεται ἐκ τῶν οὐρανῶν φωνή, φωνὴ Κυρίου ἐπὶ τῶν ὑδάτων. Ἀντηχοῦσιν ἐκεῖ εἰς τὰς ἐρήμους τοῦ Ἰορδάνου λόγοι ὑψίστης σπουδαιότητος, δίδοται ἐκεῖ ἡ περὶ τοῦ δευτέρου προσώπου τῆς Ἁγίας Τριάδος μαρτυρία τοῦ Πατρός, φωνὴ λέγουσα: «Οὗτος ἐστιν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν ᾧ ηὐδόκησα».

Εἰς τὴν παροῦσαν μεγαλειτέραν τῆς τῶν Γενεθλίων πανηγύρεως ἑορτὴν τοῦ Βαπτίσματος, εἰς τὸ ὁποῖον ἡ Κεφαλὴ τῆς Ἐκκλησίας ὑπεβλήθη, καὶ τὸ ὁποῖον ὑπῆρξε τὸ πρῶτο καὶ ἐπισημότατον τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ βῆμα, ὅπως εἰσέλθῃ εἰς τὴν ἐπίσημον καὶ δημοσίαν αὑτοῦ ὑπουργίαν καὶ διακονίαν, ἐγὼ διακρίνω τρία κατ᾿ ἐξοχὴν μεγάλα καὶ θαυμαστὰ σημεῖα:

α΄) ἀνοίγονται οἱ οὐρανοί,

β΄) γίνεται ἡ φανέρωσις τῆς Ἁγίας Τριάδος,

καὶ γ΄) γίνεται λόγος περὶ ἀκουσθείσης φωνῆς ἐκ τοῦ οὐρανοῦ.

α΄) Ἀνοίγονται σήμερον οἱ οὐρανοί· «Καὶ ἰδοὺ ἀνεῴχθησαν αὐτῷ οἱ οὐρανοί». Πρέπει νὰ πιστεύωμεν ὅτι μᾶλλον δι᾿ ἡμᾶς παρὰ διὰ τὸν Ἰησοῦν Χριστὸν ἀνεώχθησαν ἐν τῷ βαπτίσματι τοῦ Κυρίου οἱ οὐρανοὶ· διὰ τὸν Ἰησοῦν Χριστὸν οἱ οὐρανοὶ ἦσαν πάντοτε ἠνεωγμένοι· αὐτὸς ὡς τέλειος Θεὸς ἦτο ταὐτοχρόνως, καὶ ἐν τῷ Ἰορδάνῃ σωματικῶς, καὶ ἐν τοῖς οὐρανοῖς πραγματικῶς, ἐν τῷ θρόνῳ τῆς δόξης του, πανταχοῦ παρὼν καὶ τὰ πάντα πληρῶν ὁ ἀπερίγραπτος.

«Ἀνεῴχθησαν οἱ οὐρανοί», ὅ.ε. ἠνεώχθη δι᾿ἡμᾶς ἡ πρὸς τοὺς οὐρανοὺς ἄγουσα θύρα, ἡ μεγάλη καὶ βασιλικὴ θύρα, ἡ θύρα τοῦ βαπτίσματος, διὰ τῆς ὁποίας οἱ ἄνθρωποι, καὶ αὐτοὶ οἱ ἔσχατοι ἁμαρτωλοί, εἰσέρχονται εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ, εἰς τὴν βασιλείαν πρῶτον τῆς χάριτος, ὁποία εἶναι ἡ ἀληθὴς ἐπὶ γῆς μία, ἁγία, καθολικὴ καὶ ἀποστολικὴ Ἐκκλησία, καὶ τοῦτο διὰ τοῦ βαπτίσματος, διὰ τοῦ ὁποίου μόνου δίδοται εἰς πάντα γενικὴ ἄφεσις, ἀμνηστεία καὶ χάρις, καὶ διὰ τῆς βασιλείας τῆς χάριτος εἰσέρχονται εἰς τὴν βασιλείαν τῆς δόξης γενόμενοι υἱοὶ καὶ κληρονόμοι τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν καὶ συγκληρονόμοι Χριστοῦ.

«Καὶ ἰδοὺ ἀνεῴχθησαν σήμερον οἱ οὐρανοί» ὅ.ἐ. αἱ κεκλεισμέναι πύλαι τοῦ παραδείσου, τὰς ὁποίας ἔκλεισεν ἡ παράβασις τῶν πρωτοπλάστων· ἰδοὺ ἀνεῴχθησαν πλέον δι᾿ ἡμᾶς τοὺς ἁμαρτωλούς, καὶ καλούμεθα νὰ εἰσέλθωμεν εἰς τοὺς οὐρανούς, ὅπου εἶνε ἡ ἀληθὴς πατρίς μας, ὅπου μᾶς περιμένει ὁ κλῆρος τῶν ἁγίων, ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ, τῆς ὁποίας γινόμεθα υἱοὶ κατὰ χάριν καὶ τέκνα τοῦ Θεοῦ διὰ μόνου τοῦ βαπτίσματος.

Εἶναι ὡσὰν ν᾿ ἁπλώνῃ σήμερον τὰς ἀγκάλας του ὁ οὐρανὸς ἐπὶ τοὺς βεβαπτισμένους ἡμᾶς εἰς τὸ ὄνομα Πατρός, Υἱοῦ καὶ Ἁγίου Πνεύματος διὰ νὰ ἐναγκαλισθῇ καὶ ἀνυψώσῃ ἡμᾶς μέχρις ἐκεῖ, ὅπου «πρόδρομος ὑπὲρ ἡμῶν εἰσῆλθε Χριστός». Αὐτὴν δἐ τὴν γλυκεῖαν ἐλπίδα, αὐτὴν τὴν ἐξαιρετικὴν χάριν καὶ τὸ προνόμιον ἔχομεν πάντες οἱ βεβαπτισμένοι εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου· ἡμεῖς ἔχομεν αὐτὸ τὸ χάρισμα, αὐτὴν τὴν σφραγῖδα τῆς δωρεᾶς, ὅσοι ἐλάβομεν τὸ λουτρὸν τῆς παλιγγενεσίας, ὅσοι εἴδομεν τὸ φῶς τὸ ἀληθινόν, καὶ ἐλάβομεν τὸν ἁγιασμόν, τὴν κάθαρσιν, τὴν νέαν κτίσιν ἐντὸς τοῦ ὕδατος τοῦ βαπτίσματος τῆς Χριστιανικῆς κολυμβήθρας, καὶ καθαρισθέντες ἐγείναμεν αὖθις υἱοὶ Θεοῦ κατὰ χάριν.

β΄) Ἀποκαλύπτεται σήμερον ἐν Ἰορδανῃ ὁ ἐν Τριάδι Θεὸς τῶν Χριστιανῶν, τοῦθ᾿ ὅπερ εἶνε ἡ οὐσία, τὸ κεντρικὸν δόγμα καὶ ὁ θεμέλιος λίθος τοῦ Χριστιανισμοῦ, ὅστις εἶνε ἡ μόνη ἐπὶ γῆς θρησκεία, ἥτις ἀποδέχεται καὶ πιστεύει ἕνα Θεόν, ἀλλὰ Θεὸν τρισυπόστατον, «Πατέρα, Υἱὸν καὶ Ἅγιον Πνεῦμα, Τριάδα ὁμοούσιον καὶ ἀχώριστον».

Ἀποκαλύπτεται πρῶτον ὁ Πατὴρ ἄνωθεν, ὅστις μαρτυρεῖ, ἀποκαλύπτεται δεύτερον ὁ Υἱὸς κάτωθεν, ὅστις βαπτίζεται, ἀποκαλύπτεται τρίτον τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, τὸ ὁποῖον καταβαῖνει ἄνωθεν ἐπὶ τὸν Ἰησοῦν ἐν εἴδει περιστερᾶς.

Ὁ Ἰορδάνης εἶνε τὸ μέγα Σχολεῖον καὶ Διδασκαλεῖον τῆς Ἁγίας Τριάδος, διότι ἐκεῖ ἐν τῷ Ἰορδάνῃ, κατὰ τὸ βάπτισμα τοῦ Κυρίου, παιδευόμεθα τὴν περὶ τοῦ ἀγεννήτου Πατρὸς γνῶσιν, τὴν περὶ τοῦ Μονογενοῦς Υἱοῦ ἐπίγνωσιν, τὴν περὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος πληροφορίαν.

Ἐν τοῖς οὐρανοῖς ὁ Πατήρ, ὁ ἐπὶ πάντων καὶ ἐν πᾶσι Θεός, τὸ πρῶτον πρόσωπον τῆς Ἁγίας Τριάδος, ἡ πηγὴ τῆς Θεότητος, ἐκ τοῦ ὁποὶου γεννᾶται ἀχρόνως ὁ Υἱός, καὶ ἐκπορεύεται αἰωνίως τὸ Ἅγιον Πνεῦμα· βαπτίζεται δεύτερον ἐν τῷ Ἰορδάνῃ ὁ Υἱός, τὸ δεύτερον πρόσωπον τῆς Ἁγίας Τριάδος, τὸ ὀποῖον, «ἐκ γαστρὸς πρὸ Ἑωσφόρου γεννᾷ ὁ Πατήρ», «ὅς ἦν ἐν ἀρχῇ πρὸς τὸν Πατέρα, καὶ χωρὶς τοῦ ὁποίου οὐδὲ ἕν ἐγένετο» ἐκ τῶν γενομένων κτισμάτων καὶ δημιουργημάτων, ἐν τῷ ὁποῖῳ κατοικεῖ ὅλον τὸ πλήρωμα τῆς Θεότητος πραγματικῶς, ὁ Υἱὸς ὁ ἀγαπητός, διὰ τοῦ ὁποίου εὐδόκησεν ὁ Θεὸς νὰ δώσῃ τὴν εἰρήνην καὶ τὴν καταλλαγήν, τὴν χάριν καὶ τὴν σωτηρίαν, τὴν δικαίωσιν καὶ τὸν ἁγιασμὸν εἰς τοὺς ἀνθρώπους· καὶ ταῦτα πάντα δωρεὰν καὶ χάρισμα, διὰ τοῦ βαπτίσματος. Καὶ τρίτον φανεροῦται τὸ τρίτον πρόσωπον τῆς Ἁγίας Τριάδος, τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, ἐρχόμενον ἐπὶ τὸν βαπτιζόμενον Χριστὸν ἐν εἴδει περιστερᾶς, διότι ἡ περιστερὰ ἦτο τὸ σύμβολον τῆς εἰρήνης καὶ τῆς καταλλαγῆς μεταξὺ Θεοῦ καὶ ἀνθρώπων, μεταξὺ οὐρανοῦ καὶ γῆς. Ἐν εἰδει περιστερᾶς καταβαίνει τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, ἴσως ἴσως ἵνα μᾶς ὑπενθυμίσῃ ὅτι καὶ πάλαι ποτὲ περιστερὰ ἦτο τὸ πτηνόν, τὸ ὁποῖον ἐπὶ Νῶε ἀνήγγειλε τὴν κατάπαυσιν τοῦ κατακλυσμοῦ, ὡς καὶ ἐν εἴδει περιστερᾶς δωροφορεῖται εἰς τὸν κόσμον ἡ κατάπαυσις τοῦ παγκοσμίου κατακλυσμοῦ τῆς ἁμαρτίας ἐπὶ τῆς γῆς.

Ἔχομεν λοιπὸν ἐνταῦθα ἐν τῷ Ἰορδάνῃ τὴν παρουσίαν τῶν τριῶν προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδος, ἔχομεν τὸν Θεὸν Πατέρα ὁμιλοῦντα μετὰ φωνῆς ἐκ τῶν οὐρανῶν, ἔχομεν Θεὸν τὸν Υἱὸν πεφανερωμένον ἐν σαρκὶ καὶ βαπτιζόμενον, ἔχομεν Θεὸν τὸ Ἅγιον Πνεῦμα καταβαῖνον ὡσεὶ περιστεράν, καὶ οὕτω δυνάμεθα νὰ πιστεύωμεν καὶ ὁμολογῶμεν, ὁτι τὸ ἔργον τῆς σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπου, τὸ ὁποῖον διὰ βαπτίσματος τελεῖται, ἦτο τὸ ἀποτέλεσμα τῶν προαιωνίων βουλῶν τῶν τριῶν προσώπων τῆς μιᾶς ὁμοουσίου καὶ ἀδιαιρέτου Τριάδος.

γ΄) Τρίτον ἐξαίσιον τῆς σημερινῆς ἑορτῆς σημεῖον εἶνε ἡ φωνὴ καὶ μαρτυρία τοῦ Πατρὸς ἐκ τῶν οὐρανῶν.

Περὶ οὐδεμιᾶς ἄλλης τοιαύτης φωνῆς ἐξ οὐρανοῦ πρότερον γενομένης ἔχομεν γνῶσιν ἐκτὸς τῆς φωνῆς τῆς ἀκουσθείσης, ὅτε ἐδιδετο ὁ Νόμος ἐπὶ τοῦ Ὄρους Σινᾶ. Ἀμφότεραι αἱ περιστάσεις ἦσαν σπουδαιόταται. Καὶ ὅτε ἐδίδετο ὁ Νόμος διὰ Μωσέως, καὶ ὅτε ἤρχετο ἡ χάρις διὰ τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, αὐτὸς ὁ Πατὴρ ἔδιδε φωνὴν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ. Ἐν Σινᾲ ἐν τῇ εἰσαγωγῇ τοῦ Νόμου ἡ φωνὴ ἔλεγεν «Ἐγὼ εἰμὶ Κύριος ὁ Θεός σου». Ἐν τῷ Ἰορδάνῃ ἡ αὐτὴ φωνὴ λέγει: «οὗτος ἐστιν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός».

Αὑτὴ ἡ θεία φωνὴ καὶ μαρτυρία, ἦλθεν ἀργότερον ἐξ οὐρανοῦ καὶ ἐν τῷ ὄρει τῷ ἁγίῳ, ὅτι μετεμορφώθη ὁ Ἰησοῦς.

Ἡ φωνὴ αὕτη τοῦ Πατρὸς σήμερον διακηρύττει ἄνωθεν, ὅτι ὁ Ἰησοῦς εἶνε ὁ πρὸ αἰώνων προωρισμένος νὰ τελέσῃ τὸ ἔργον τῆς ἡμετέρας ἀπολυτρώσεως, ὅστις ἐν τοῖς ὕδασι τοῦ βαπτίσματος προδιατυποῖ ὅτι θὰ πλύνῃ τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν ἐν τῷ αἵματι αὐτοῦ, τὸ ὁποῖον θὰ δώσῃ ἡμῖν τὸν ἱλασμὸν καὶ τὴν σωτηρίαν. Τὸ βάπτισμα τοῦ ὕδατος, τὸ ὁποῖον ἡμεῖς βαπτιζόμεθα, εἶνε ὁ τύπος τοῦ βαπτίσματος τοῦ αἵματος, τὸ ὁποῖον ἐβαπτίσθη ἡ Κορυφὴ τῆς Ἐκκλησίας μας, ὁ Χριστός, διότι ὅσοι ἐβαπτίσθημεν, «εἰς τὸν θάνατον Αὐτοῦ ἐβαπτίσθημεν· συνετάφημεν οὖν αὐτῷ διὰ τοῦ βαπτίσματος εἰς τὸν θάνατον τοῦ Χριστοῦ».

Αὐτὴ ἡ θεία φωνὴ καταβαίνει καὶ ἐπὶ πάντας ἡμᾶς τοὺς υἱοὺς κατὰ χάριν, ὅσοι βεβαπτισμένοι εἰς τὸ ὄνομα Πατρός, Υἱοῦ καὶ Ἁγίου Πνεύματος, εἴμεθα λελουμένοι εἰς τὸ ὄνομα Πατρός, Υἱοῦ καὶ Ἁγίου Πνεύματος, εἴμεθα λελουμένοι καὶ καθαροὶ ἀπὸ πάσης κηλῖδος, καθαροὶ τὴν συνείδησιν, μὴ ἔχοντες τύψεις συνειδότος, καθαροὶ τὸν νοῦν, διανοούμενοι καὶ προνοούμενοι καλὰ περὶ πάντων ἀνθρώπων, καθαροὶ τὴν καρδίαν, χωρὶς νὰ βαρύνῃ αὐτὴν κανὲν φανερὸν ἢ κρύφιον ἁμάρτημα.

Αὐτὴ ἡ θεία φωνὴ καταπέμπεται ἄνωθεν καὶ καταβαίνει ἐφ᾿ ἡμᾶς, ἐπὶ τὴν Ἐκκλησίαν μας, ἐπὶ τὸ εὐσεβὲς Γένος μας, ὅταν μέγα τι καὶ ἔκτακτον διὰ τὰς τύχας ἡμῶν καὶ τῆς Ἐκκλησίας μας τελῆται γεγονός.

Μακάριοι ὅσοι ἔχουσι πνευματικὰ ὦτα καὶ ἀκούουσι τὰς μυστικὰς ταύτας φωνάς, αἱ ὁποῖαι ἰδίᾳ ἐπ᾿ ἐσχάτων τόσον συχνὰ ἔρχονται ἐφ᾿ ἡμᾶς ἀπὸ τῶν θαλασσῶν, ἀπὸ τῶν ὀρέων, ἀπὸ τῆς γῆς, ἀπὸ τοῦ οὐρανοῦ, καὶ μακάριοι ὅσοι εὑρίσκονται εἰς προσοχήν.

[1] «Ἱερὸς Πολύκαρπος» Ἔτος Β΄ Σμύρνη, ἀρ. 31, 5.1.1912, σσ. 1490-1495.

Αγίου Χρυσοστόμου Μητροπολίτου Σμύρνης του Ιερομάρτυρος, Λόγοι ευσέβειας: Γραπτά κηρύγματα εις δεσποτικάς εορτάς, 1η έκδ., Θεσσαλονίκη, Μυγδονία, 2000