Συναξαριστής 6ης Ιανουαρίου

Τῷ αὐτῷ Μηνὶ ς΄, τὰ Ἅγια Θεοφάνεια τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ.

Τοὺς Οὐρανοὺς Βάπτισμα τοῦ Χριστοῦ σχίσαν,
Τοὺς αὐτὸ μὴ χραίνοντας ἔνδον εἰσάγει.
Βάπτισεν ἐν Ποταμῷ Χριστὸν Πρόδρομος κατὰ ἕκτην.

Τὰ Ἅγια Θεοφάνεια τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ἑορτάζομεν σήμερον ἐν πάσαις ταῖς Ἁγίαις τοῦ Θεοῦ Ἐκκλησίαις, τὴν ἀγρυπνίαν τελοῦντες ἀπὸ τὸ ἑσπέρας. Ἐπειδὴ ὕστερα ἀπὸ τοὺς τριάκοντα χρόνους τῆς ἡλικίας του, ἠθέλησεν ὁ Κύριος νὰ φανερωθῇ εἰς τοὺς ἀνθρώπους, ὅτι εἶναι Θεὸς ἐν σώματι. Ὅταν γὰρ ὁ Κύριος ἐβαπτίζετο ἀπὸ τὸν Ἰωάννην, ἐμαρτυρήθη ἄνωθεν ἀπὸ τὸν Θεὸν καὶ Πατέρα μὲ τὴν φωνὴν καὶ μὲ τὴν ἐπέλευσιν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ὅτι εἶναι Υἱὸς γνήσιος καὶ ὁμοούσιος αὐτοῦ. Ἀπὸ τότε λοιπὸν ἐγνωρίσθη εἰς ὅλους διὰ μέσου τῶν θαυμάτων, καὶ τῆς ὑψηλῆς του διδασκαλίας, ὅτι αὐτὸς εἶναι βέβαια ὁ Θεός, ὁ διὰ τῶν Προφητῶν φανερῶς κηρυττόμενος.[1]

Ἦλθε δὲ εἰς τὸ Βάπτισμα δι’ αἰτίαν τοιαύτην. Ὅταν ὁ Κύριος ἔγινεν ἄνθρωπος δι’ ἡμᾶς, ἐπλήρωσεν ὅλον τὸν νόμον εἰς ὅλον τὸ διάστημα τῆς ζωῆς του. Ἐπειδὴ δὲ ὁ Ἰωάννης ἦλθεν ἀπὸ τὴν ἔρημον καὶ ἐβάπτιζεν εἰς τὸν Ἰορδάνην, κατὰ τὸ γενόμενον εἰς αὐτὸν ῥῆμα Θεοῦ: ἤτοι κατὰ τὸ πρόσταγμα καὶ τὸν νόμον τοῦ Θεοῦ, ὡς λέγει ὁ Εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς (Λουκ. γ΄, 2). Διὰ τοῦτο ὁ Κύριος θέλωντας νὰ πληρώσῃ καὶ τὸ ῥῆμα τοῦτο ὡς ἕνα θεϊκὸν νόμον: τούτου χάριν ὕστερον ἀπὸ τοὺς τριάκοντα χρόνους τῆς ἡλικίας του, ἐπῆγεν εἰς τὸν Βαπτιστὴν Ἰωάννην διὰ νὰ Βαπτισθῇ, ὡς οἱ λοιποὶ ἄνθρωποι καὶ μὅλον ὁποῦ δὲν εἶχε χρείαν Βαπτίσματος, ὡς ἀναμάρτητος ὤν. Ὁ δὲ Ἰωάννης εὐλαβούμενος τὸν Κύριον, καὶ τὴν ἐδικήν του ἀναξιότητα λογιζόμενος, ἔλεγεν· «Ἐγὼ χρείαν ἔχω ὑπὸ σοῦ βαπτισθῆναι, καὶ σὺ ἔρχῃ πρός με;» Ἀλλ’ ὁ Κύριος θαρσοποιεῖ καὶ παρακινεῖ τὸν Ἰωάννην εἰς τὸ νὰ τὸν Βαπτίσῃ, δείχνωντας εἰς αὐτόν, ὅτι ἐκεῖνο ὁποῦ νομίζει πῶς εἶναι ἀπρεπές, αὐτὸ μάλιστα εἶναι πρέπον: δηλαδὴ τὸ νὰ Βαπτισθῇ ὁ Δεσπότης ἀπὸ τὸν δοῦλον. Διὰ τοῦτο καὶ λέγει εἰς αὐτόν· «Ἄφες ἄρτι. Οὕτω γὰρ πρέπον ἡμῖν ἐστι, πληρῶσαι πᾶσαν δικαιοσύνην». Δικαιοσύνην δὲ ἐδῶ ὀνομάζει ὁ Κύριος, τὴν τελείωσιν ὅλων τῶν ἐντολῶν, κατὰ τὸν θεῖον Χρυσόστομον (λόγῳ εἰς τὸ Βάπτισμα) ὡσὰν νὰ λέγῃ. Ἐπειδὴ ἐγὼ ἐτελείωσα ὅλας τὰς ἄλλας ἐντολὰς τοῦ θείου Νόμου, αὕτη δὲ μόνη ἔμεινε, διὰ τοῦτο πρέπει νὰ τελειώσω καὶ αὐτήν.

Τότε λοιπὸν ἀφῆκε τὴν ἀντίστασιν ὁ Ἰωάννης, ὅθεν Βαπτισθεὶς ὑπ’ αὐτοῦ ὁ Κύριος, εὐθὺς ἀνέβη ἀπὸ τοῦ ὕδατος.[2] Καὶ ἰδοὺ ἀνοίχθησαν εἰς αὐτὸν οἱ Οὐρανοί, καὶ εἶδεν ὁ Ἰωάννης τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ καταβαῖνον ὡσεὶ Περιστεράν, καὶ ἐρχόμενον εἰς τὸν Ἰησοῦν. Ἀλλὰ καὶ φωνὴ ἀπὸ τοὺς Οὐρανοὺς ἦλθε λέγουσα· «Οὗτός ἐστιν ὁ Υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν ᾧ εὐδόκησα». Ἐκ τούτου λοιπὸν ἔγινε φανερὸν εἰς τοὺς Ἰουδαίους, ὅτι δὲν ἦτον ὁ Ἰωάννης μεγαλίτερος ἀπὸ τὸν Χριστόν, κατὰ τὴν ἐσφαλμένην ὑπόληψιν, ὁποῦ εἶχον περὶ αὐτοῦ οἱ πολλοί. Ἀλλὰ ἦτον ἀσυγκρίτως πολλὰ κατώτερος τοῦ Χριστοῦ, καὶ δοῦλος καὶ ὑποχείριος αὐτοῦ. Διὰ τοῦτο γὰρ καὶ τὸ Πνεῦμα κατελθόν, ἐτράβιζε τὴν φωνὴν τοῦ Πατρὸς εἰς τὸν Ἰησοῦν. Καὶ ἔδειχνε φανερῶς καὶ ὡσὰν μὲ τὸ δάκτυλον, ὅτι τὸ «Οὗτός ἐστιν ὁ Υἱός μου ὁ ἀγαπητός», δὲν ἐρρέθη διὰ τὸν Βαπτιστὴν Ἰωάννην, καὶ μὅλον ὁποῦ αὐτὸς εἶχε κοντὰ εἰς ὅλους πολλὴν τὴν δόξαν καὶ τὸ ἀξίωμα. Ἀλλὰ ἐρρέθη διὰ τὸν Βαπτιζόμενον Ἰησοῦν. Τελειώσας λοιπὸν ὁ Κύριος καὶ τοῦτο τὸ νομικὸν πρόσταγμα τοῦ Βαπτίσματος, ἔλυσε τὴν κατάραν, ὁποῦ ἐδόθη εἰς τὸν Ἀδὰμ διὰ τὴν παράβασιν τοῦ Θείου νόμου. Καὶ λυτρώσας ἡμᾶς ἀπὸ τὴν καταδίκην, ἔτζι ἔπαυσεν εἰς τὸ ἑξῆς κάθε νόμον τελετουργικόν, ἀναβιβάσας αὐτὸν εἰς τὸ πνευματικώτερον καὶ τελειότερον. Ἀκολούθως δέ, ἔπαυσε καὶ τὸ ἰουδαϊκὸν βάπτισμα, καὶ παρέδωκεν εἰς ἡμᾶς τοὺς πιστεύοντας, νὰ Βαπτιζώμεθα τὸ εἰς τρεῖς ἀναδύσεις καὶ καταδύσεις γινόμενον Βάπτισμα τὸ ὁποῖον ἔχει τὴν χάριν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἀπὸ τὴν ὁποίαν ἦτον ὑστερημένον τὸ Βάπτισμα τοῦ Ἰωάννου. Βαπτισθεὶς γὰρ ὁ Κύριος εἰς ἕνα καὶ τὸν αὐτὸν Ποταμόν, ἐπλήρωσε μὲν τὸ σκιῶδες καὶ ἀτελὲς Βάπτισμα, ἤνοιξε δὲ τὰς θύρας τοῦ πνευματικοῦ, καὶ θείου τῆς Ἐκκλησίας Βαπτίσματος. Τὸ ὁποῖον ἡμεῖς ἀφ’ οὗ ἐβαπτίσθημεν, χρεωστοῦμεν εἰς τὸ ἑξῆς νὰ φυλάττωμεν τὴν αὐτοῦ καθαρότητα ἄσπιλον καὶ ἀμόλυντον ἀπὸ ἁμαρτίας, διὰ τῆς ἐργασίας τῶν ζωοποιῶν Ἐντολῶν. Ἵνα καὶ τῆς Βασιλείας τῶν Οὐρανῶν ἐπιτύχωμεν. (ὅρα εἰς τὸν Δαμασκηνόν, καὶ εἰς τὸν Προκόπιον, καὶ εἰς τὸν Χρύσανθον, καὶ εἰς τὴν Σάλπιγγα, καὶ εἰς τὴν Σαγήνην, καὶ εἰς τοὺς Μαργαρίτας, καὶ εἰς Μακάριον τὸν Κωφόν, τοὺς περὶ τῆς ἑορτῆς ἁπλοϊκοὺς λόγους.)

***

Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ ἐμαρτύρησεν ἐν Βυζαντίῳ διὰ τὸν Χριστὸν ὁ Ἅγιος Νέος Ἱερομάρτυς Ῥωμανὸς Ἱερομόναχος ὁ Λακεδαίμων, ἐκ κώμης Δημινίτζης, κατὰ τὸ ͵αχϞε΄ ἔτος.[3]

Ἐκ γῆς ἀπάρας Ῥωμανὸς διὰ Ξίφους,
Ἐκεῖ κατοικεῖ ἔνθα δῆμοι Μαρτύρων.

Ταῖς τοῦ σοῦ Νεομάρτυρος Πρεσβείαις Χριστὲ ὁ Θεὸς ἐλέησον ἡμᾶς.

**

[1] Σημείωσαι, ὅτι κατὰ τὸν Εὐσέβιον, ὅταν ἐβαπτίσθη ὁ Κύριος ἦτον τρίτη ἡμέρα τῆς ἑβδομάδος. Αἱ δὲ τῶν Ἱερῶν Ἀποστόλων Διαταγαὶ λέγουσιν, ὅτι ἐβαπτίσθη ὥρᾳ δεκάτῃ τῆς νυκτός.
[2] Ὁ θεῖος Χρυσόστομος ἀπορεῖ. Διὰ τί λέγει ὁ Εὐαγγελιστὴς Ματθαῖος, καὶ Μάρκος, ὅτι ἀνέβη ὁ Ἰησοῦς εὐθὺς ἀπὸ τοῦ ὕδατος; λύων οὖν τὴν ἀπορίαν λέγει. Ὅτι οἱ μὲν ἄλλοι ἄνθρωποι βαπτιζόμενοι, ἐπειδὴ ἦτον ἁμαρτωλοί, ἐστέκοντο μέσα εἰς τὸ νερὸν βουτημένοι, ἕως ὁποῦ ἤθελαν ὁμολογήσει ὅλας τὰς ἁμαρτίας των, καὶ τότε εὔγαινον ἀπὸ τὸ νερόν. Ὅθεν ἐπέρνα ἀναμεταξύ, διάστημα καιροῦ. Ὁ δὲ Κύριος, ἐπειδὴ ἦτον ἀναμάρτητος, καὶ ἁμαρτίας δὲν εἶχε νὰ ἐξομολογηθῇ. Διὰ τοῦτο εὐθὺς ὁποῦ ἐμβῆκεν εἰς τὸ νερόν, εὐθὺς καὶ εὐγῆκεν ἔξω (παρὰ τῇ Σειρᾷ τοῦ κατὰ Ματθαῖον Εὐαγγελίου).
Ὅτι δὲ ὁ Χριστὸς Βαπτισθείς, ὄχι μόνον ἡγίασε τὸν Ἰορδάνην Ποταμόν, ἀλλὰ καὶ ὅλην τὴν φύσιν τῶν ὑδάτων, μαρτυρεῖ σαφῶς καὶ καθαρῶς, ὁ αὐτὸς θεῖος Χρυσορρήμων, οὕτως αὐτολεξεὶ λέγων ἐν τῷ εἰς τὸ Ἅγιον Βάπτισμα τοῦ Σωτῆρος λόγῳ αὑτοῦ· «Αὕτη ἐστὶν ἡ ἡμέρα, καθ’ ἣν ὁ Χριστὸς ἐβαπτίσατο, καὶ τὴν τῶν ὑδάτων ἡγίασε φύσιν. Διά τοι τοῦτο καὶ ἐν μεσονυκτίῳ κατὰ τὴν ἑορτὴν ταύτην ἅπαντες ὑδρεύονται, καὶ οἴκαδε τὰ νάματα ἀποτίθενται, καὶ εἰς ἐνιαυτὸν ὁλόκληρον φυλάττουσιν, ἅ τε δὴ σήμερον ἁγιασθέντων τῶν ὑδάτων. Καὶ τὸ σημεῖον γίνεται ἐναργές, οὐ διαφθειρομένης τῆς τῶν ὑδάτων ἐκείνων φύσεως τῷ μήκει τοῦ χρόνου. Ἀλλ’ εἰς ἐνιαυτὸν ὁλόκληρον, καὶ δύω καὶ τρία πολλάκις ἔτη, τοῦ σήμερον ἀντληθέντος ὕδατος ἀκεραίου καὶ νεαροῦ μένοντος. Καὶ μετὰ τοσοῦτον χρόνον, τοῖς ἄρτι τῶν πηγῶν ἐξαρπασθεῖσιν ὕδασιν ἁμιλλωμένου» (Τόμ. ε΄ τῆς ἐν Ἐτόνῃ ἐκδόσεως). Σημείωσαι, ὅτι τὸ Βάπτισμα τοῦ Ἰωάννου μίαν κατάδυσιν καὶ μίαν ἀνάδυσιν εἶχε. Καὶ ἦτον, τοῦ μὲν Ἰουδαϊκοῦ Βαπτίσματος ὑψηλότερον. Τοῦ δὲ ἡμετέρου, ταπεινότερον. Καθάπερ γέφυρά τις ὂν ἑκατέρων τῶν Βαπτισμάτων, ἀπ’ ἐκείνου πρὸς τοῦτο χειραγωγοῦν. Οὐ γὰρ ἔλεγεν ὁ Ἰωάννης. Πλύνον τὰ ἱμάτιά σου, καὶ λοῦσον τὸ σῶμα καὶ ἔσο καθαρός. Ἀλλὰ τί; ποιήσατε καρποὺς ἀξίους τῆς μετανοίας. Οὐδὲ Πνεύματος Ἁγίου χορηγίαν εἶχεν, οὔτε ἁμαρτημάτων ἄφεσιν. Ὁ δὲ Κύριος, οὔτε τὸ Ἰουδαϊκόν, οὔτε τὸ ἡμέτερον Βάπτισμα Ἐβαπτίσθη (τὸ εἰς τρεῖς ἀναδύσεις καὶ καταδύσεις γινόμενον), ἀλλὰ τὸ τοῦ Ἰωάννου (τὸ εἰς μίαν κατάδυσιν γινόμενον) καὶ τοῦτο, διὰ δύω αἰτίας. Μίαν μέν, ἵνα φανῇ ὅτι εἶναι υἱὸς Θεοῦ, μαρτυρούμενος ἀπὸ τὴν φωνὴν τοῦ Πατρός, καὶ ἀπὸ τὴν ἐπιφοίτησιν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Καὶ ἄλλην δέ, διὰ νὰ πληρώσῃ κάθε δικαιοσύνην. Καθὼς ταῦτα πάντα βεβαιοῖ ὁ ἴδιος Χρυσόστομος εἰς τὸν αὐτὸν λόγον. Σημείωσαι, ὅτι εἰς τὰ Θεοφάνεια ἔχουσι λόγους Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, οὗ ἡ ἀρχή· «Πάλιν Ἰησοῦς ὁ ἐμός». Ὁ θεῖος Ἐπιφάνιος (λόγ. εἰς τὴν Ἀνάληψιν) πρώτην μὲν ἑορτὴν ἀριθμεῖ τὴν Χριστοῦ Γέννησιν, δευτέραν δέ, τὴν τῶν Θεοφανείων ταύτην, καὶ ὅρα εἰς τὴν ὑποσημείωσιν τὴν εἰς τὸ Συναξάριον τῆς Χριστοῦ Γεννήσεως ὁ δὲ Νύσσης Γρηγόριος λόγον ἔχει εἰς τὸ, «οὗτός ἐστιν ὁ Υἱός μου ὁ ἀγαπητός», οὗ ἡ ἀρχή· «Ὁ μὲν φιλόστοργος οὗτος Πατήρ». Ἕτερον ὁ αὐτός, οὗ ἡ ἀρχή· «Νῦν γνωρίζω τὴν ἐμὴν ἀγέλην». Ὁ Χρυσόστομος, οὗ ἡ ἀρχή· «Πᾶντες ἡμεῖς ἐν εὐθυμίᾳ». Γρηγόριος ὁ Νεοκαισαρείας, οὗ ἡ ἀρχή· «Ἄνδρες φιλόχριστοι καὶ φιλόξενοι». Σωφρόνιος Ἱεροσολύμων, οὗ ἡ ἀρχή· «Πάλιν φῶς προερχόμενον». Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, οὗ ἡ ἀρχή· «Μετάνοια καὶ ἀρχή ἐστι καὶ μεσότης», ὁ αὐτὸς ἕτερον εἰς τὴν αὐτήν, οὗ ἡ ἀρχή· «Χθὲς συνεκκλησιάζων καὶ συνεορτάζων». (σῴζονται πᾶντες ἐν τῇ Μεγίστῃ Λαύρᾳ, καὶ ἐν τῇ τοῦ Βατοπαιδίου καὶ Ἰβήρων, καὶ ἐν τῷ Κοινοβίῳ τοῦ Διονυσίου.) Ἀλλὰ καὶ ὁ Πρόκλος, καὶ ὁ Ἱππόλυτος ἐγκώμια ἔχουσιν εἰς αὐτήν (ἐν τῇ Ἱερᾷ τελετουργίᾳ).
[3] Τὸ αὐτοῦ Μαρτύριον ὅρα εἰς τὸ Νέον Μαρτυρολόγιον.

Άγιος Νικόδημος Αγιορείτης, Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού. Τόμος Β´. Εκδόσεις Δόμος, 2005